Είναι γεγονός ότι οι απεργίες έχουν διαδραματίσει τον δικό τους ρόλο στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή καθ’ όλη τη διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας.
Πανίσχυρα σωματεία νευραλγικών βιομηχανικών κλάδων συνήθιζαν να γονατίζουν οικονομίες και να προκαλούν κοινωνική αναταραχή, στην οδύσσεια των εργατών να κατοχυρώσουν εργασιακά δικαιώματα και να βελτιώσουν την κοινωνικο-οικονομική τους θέση.
Οι διεκδικήσεις μέσω της μαζικής άρνησης των εργαζομένων να δουλέψουν αν δεν ικανοποιούνταν τα δίκαια αιτήματά τους μαγνήτιζαν τον Τύπο και λειτούργησαν πολλές φορές ως μοχλός κοινωνικής αλλαγής, τουλάχιστον στις πλέον διαβόητες και καθολικές απεργίες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος μας.
Η καταγραφή βέβαια της ιστορίας της απεργίας μόνο εύκολη δεν είναι, καθώς τα περιστατικά πολλά και οι εκδηλώσεις πάμπολλες και ηχηρότατες, με καθολική μάλιστα παρουσία σε όλες τις βιομηχανικές χώρες της Δύσης. Η ιδέα βέβαια της γενικής απεργίας ως τρόπος συλλογικής διεκδίκησης πρωτοεμφανίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία και μέχρι το 1830 η λέξη είχε ήδη βρει τον δρόμο της για τα λεξικά. Αργότερα τον ίδιο αιώνα, οι γάλλοι συνδικαλιστές και θεωρητικοί πίστεψαν ότι οι εργάτες θα μπορούσαν να πετύχουν την πολυπόθητη κοινωνική επανάσταση χρησιμοποιώντας την απεργία ώστε να απειλήσουν την πρωτοκαθεδρία των καπιταλιστών βιομηχάνων.
Αν και οι γενικές απεργίες δεν θα αποκτούσαν την πλήρη έννοιά τους πριν από την ενδυνάμωση των εργατικών σωματείων, εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Απεργιακά κύματα σάρωσαν την Ευρώπη κατά τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, αν και πλέον το παιχνίδι της απεργίας παιζόταν στην εντέλειά του στην Αμερική. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1880, όταν άρχισαν να κρατούνται στατιστικά στοιχεία για τα απεργιακά κινήματα στις ΗΠΑ αλλά και -πιο φειδωλά, αναμφίβολα- σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, φάνηκε ότι οι αμερικανοί εργάτες απέργησαν με την ίδια συχνότητα και δριμύτητα που το έκαναν οι ευρωπαίοι συνάδελφοί τους, αν και στον Νέο Κόσμο οι απεργίες έτειναν να κρατούν περισσότερο.
Από το 1881-1974, για παράδειγμα, οι απεργιακές κινητοποιήσεις στην Αμερική κράτησαν κατά μέσο όρο 20 μέρες! Την ίδια στιγμή, ο συνολικός αριθμός των χαμένων εργατοωρών σε απεργίες αναλογικά με το εργατικό δυναμικό μιας χώρας είναι σαφώς υψηλότερος στις ΗΠΑ από οπουδήποτε αλλού, με τα στατιστικά να αποκαλύπτουν εδώ τις μαζικότερες και σφοδρότερες διεκδικήσεις των αμερικανών εργατών.
Και βέβαια επίσης στις ΗΠΑ έχει εκτυλιχθεί η πιο αιματοβαμμένη εργασιακή ιστορία από κάθε άλλο βιομηχανικό έθνος της οικουμένης. Οι πρώτες ανθρώπινες απώλειες που έχουν καταγραφεί σε απεργιακή κινητοποίηση σημειώθηκαν στη Νέα Υόρκη το 1850, όταν δύο ράφτες έχασαν τη ζωή τους σε έφοδο της αστυνομίας ώστε να διαλύσει τη διαδήλωση. Έκτοτε, περισσότεροι από 700 άνθρωποι, απεργοί κυρίως, έχουν αφήσει την τελευταία τους πνοή στα εργασιακά χαρακώματα των αμερικανικών διεκδικήσεων, με τον τρομακτικό αριθμό να μην έχει όμοιό του πουθενά αλλού.
Και ήταν ακριβώς η πολυσυλλεκτικότητα του αμερικανικού έθνους που δημιούργησε τις οριακές αυτές απεργίες. Με 24 εκατομμύρια μετανάστες (60% από τη νότια και ανατολική Ευρώπη, 25% από τα βόρεια της Γηραιάς Ηπείρου και 15% από άλλα έθνη του πλανήτη, όπως Ασιάτες και Λατινοαμερικάνοι) στις τάξεις του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ, κάπου 35.000 εργάτες έχαναν κάθε χρόνο τη ζωή τους σε εργατικά δυστυχήματα από το 1880-1900, με άλλους 536.000 να τραυματίζονται.
Μεταξύ 1905-1920, ο μέσος όρος των θανατηφόρων εργασιακών δυστυχημάτων στη βιομηχανία της εξόρυξης κυμάνθηκε σε 2.000 ψυχές τον χρόνο, την ίδια ώρα που ένα στα τέσσερα Αμερικανόπουλα κάτω των 14 ετών εργαζόταν σε φάμπρικες και χωράφια…
Η βελγική γενική απεργία του 1893
Η πολιτική κατάσταση στο Βέλγιο δεν απαθανάτιζε τη λαϊκή βούληση, κι έτσι από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού οι εργάτες κατέβηκαν σε 20 απεργιακές κινητοποιήσεις, διεκδικώντας τόσο αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση στη Βουλή όσο και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η γενική απεργία του 1893 κατάφερε να εξασφαλίσει καθολικό δικαίωμα ψήφου στους άντρες, καθώς το πρωτόγνωρο πλήθος των 300.000 απεργών, του μισού σχεδόν εργατικού δυναμικού της χώρας, δεν άφηνε και πολλά περιθώρια διαπραγματεύσεων…
Η βρετανική γενική απεργία του 1842
Η Βιομηχανική Επανάσταση έφερε ανάπτυξη και πρωτόγνωρο πλούτο στην άρχουσα τάξη της Βρετανίας, γεννώντας στην πορεία μια νέα τάξη, αυτή του βιομηχανικού εργάτη. Σε αυτούς ανήκαν το 1842 κάπου 350.000 εργάτες στην κλωστοϋφαντουργία, 120.000 ανθρακωρύχοι και 400.000 μεταλλουργοί, που όχι μόνο δεν μοιράζονταν τον πλούτο με τα αφεντικά τους αλλά ζούσαν και κάτω από άθλιες συνθήκες εργασίας. Και σαν να μην έφταναν αυτά, οι βιομήχανοι έκοψαν τους μισθούς δυο-τρεις φορές μεταξύ 1840-1842, δημιουργώντας μια εκρηκτική κατάσταση. Κι έτσι τον Ιούλιο του 1842 μια ομάδα ανθρακωρύχων αρνήθηκε να πάει για δουλειά αν δεν άλλαζαν τα μεροκάματα. Σύντομα το απεργιακό κίνημα εξαπλώθηκε στη βιομηχανική καρδιά της Βρετανίας και στις 9 Αυγούστου ο κλοιός έζωσε ασφυκτικά το επίκεντρο της βρετανικής βιομηχανίας, το Μάντσεστερ. Στις διαδηλώσεις δεν ήταν λίγοι αυτοί που έπεσαν νεκροί από τις σφαίρες της αστυνομίας, αν και έγινε σαφές ότι η κυβέρνηση δεν διέθετε τόσες δυνάμεις καταστολής ώστε να καταπνίξει τη λαϊκή οργή, η οποία στραγγάλισε εντωμεταξύ τη βρετανική βιομηχανία. Η κυβέρνηση χτύπησε συλλαμβάνοντας τους πρωτεργάτες της εργατικής κινητοποίησης, αν και αυτό δεν ανέκοψε τη δυναμικότητα του κινήματος: περισσότεροι από 500.000 εργάτες παρέμειναν στους δρόμους μέχρι τον Σεπτέμβριο, αν και η καταραμένη πείνα του λαού ήταν αυτή που ανέστρεψε την κατάσταση. Κάπου 1.500 διαδηλωτές σύρθηκαν στα δικαστήρια, όπως και 50 συνδικαλιστές…
Η ρωσική γενική απεργία του 1905
Το οκτωβριανό απεργιακό κίνημα του 1905 θα κατέληγε όπως ξέρουμε στην εξέγερση της ίδιας χρονιάς! Ξεκίνησε από τους βιομηχανικούς εργάτες και η προσχώρηση στην πανεθνική απεργία των σιδηροδρομικών παρέλυσε κυριολεκτικά την αχανή χώρα στις 4 Οκτωβρίου. Ήταν στην Αγία Πετρούπολη που η λαϊκή κινητοποίηση θα είχε τις σφοδρότερες πολιτικές συνέπειες, καθώς στην απεργία συμμετείχαν τελικά οι πάντες. Πλάι στα αιτήματα για καλύτερες εργασιακές συνθήκες, ο κόσμος ζητούσε κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, με τους Μενσεβίκους να αποκτούν πλέον λόγο στα πολιτικά πράγματα. Ο τσάρος αναγκάστηκε τελικά να αποδεχθεί σωρεία δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων (Οκτωβριανό Μανιφέστο) και η γενική απεργία-εξέγερση πέτυχε εκ πρώτοις πολλούς από τους σκοπούς της…
Η σουηδική γενική απεργία του 1909
Από τις 4 Αυγούστου έως τις 4 Σεπτεμβρίου 1909, περισσότεροι από 300.000 εργάτες κατέβηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τη νέα περικοπή των αποδοχών τους. Η έλλειψη χρηματοδότησης του κοινωνικού αγώνα ανάγκασε ωστόσο την απεργία σε πρόωρο τέλος, αν και ήταν τα σωματεία που πλήρωσαν τη λαϊκή οργή, με πολλά από αυτά να χάνουν ακόμα και τα μισά μέλη τους. Ήταν η εποχή που πολλοί θα στρέφονταν στον αναρχοσυνδικαλισμό, καθώς αναζητούσαν πιο δραστικές διεκδικήσεις. Οι βιομήχανοι απάντησαν στην απεργία απολύοντας περισσότερους από 20.000 εργάτες, κάτι που οδήγησε τελικά στον καταποντισμό των σωματείων. Ένα τεράστιο κύμα μεταναστών θα ξεπηδούσε στον απόηχο της αποτυχημένης απεργίας…
Η γενική απεργία του Βερολίνου (1920)
Οι εξευτελιστικοί και δυσβάσταχτοι για τη Γερμανία όροι της Συνθήκης των Βερσαλλιών έδωσαν το άλλοθι στον ακροδεξιό δημοσιογράφο Wolfgang Kapp να απειλήσει τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης τον Μάρτιο του 1920. Με τον στρατηγό Luttwitz στο πλευρό του, οι δύο άντρες κατέλαβαν στις 13 Μαρτίου 1920 το Βερολίνο και εγκαθίδρυσαν επαναστατική κυβέρνηση, με τη νεότευκτη και δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση να μην μπορεί να τα βάλει με τους πραξικοπηματίες. Η εκλεγμένη κυβέρνηση κατέφυγε στη Δρέσδη και τότε ήταν που κάλεσε τον λαό σε γενική απεργία, ώστε να φρακάρει το Βερολίνο και να παραλύσει έτσι η απόπειρα σφετερισμού της εξουσίας. Ο λαός ανταποκρίθηκε στο δημοκρατικό κάλεσμα και η γενική απεργία προκάλεσε συμφόρηση στο Βερολίνο, με την κυκλοφοριακή παράλυση να σημαίνει απλά-απλά ότι το δικτατορικό κίνημα δεν μπορούσε να πετύχει! Οι πραξικοπηματίες εγκατέλειψαν το μποτιλιαρισμένο Βερολίνο στις 17 Μαρτίου και η γενική απεργία έσωσε την εύθραυστη Δημοκρατία της Βαϊμάρης…
Η μεγάλη απεργία των αμερικανών σιδηροδρομικών (1886)
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, ο αμερικανικός σιδηρόδρομος επεκτεινόταν ραγδαία. Και τότε χτύπησε η πρωτόγνωρα μαζική απεργία των εργατών: 200.000 εργάτες κατέκλεισαν το Αρκάνσας, το Ιλινόις, το Κάνσας, το Μισούρι και το Τέξας από τον Μάρτιο-Σεπτέμβριο 1886, φέρνοντας τον οικονομικό όλεθρο στους δύο κολοσσούς που διαχειρίζονταν την τύχη των αμερικανικών σιδηροδρόμων. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες αρνήθηκαν να πάνε στη δουλειά τους σε πέντε πολιτείες, διεκδικώντας καλύτερα μεροκάματα και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Το απεργιακό κίνημα υπέφερε όμως από την έλλειψη συντονισμού των ηγετών και τα κύματα απεργοσπαστών που προσέλαβαν οι καπιταλιστές, την ίδια ώρα που η βία της αστυνομίας και ο εκφοβισμός της ομοσπονδιακής κυβέρνησης έπαιξαν το δικό τους παιχνίδι. Η απεργία των σιδηροδρομικών απέτυχε και οι συνδικαλιστές καταποντίστηκαν…
Η απεργία στο εργοστάσιο της Πούλμαν (1894)
Αντιμέτωποι με εξαντλητικά 12ωρα δουλειάς και περικοπές μισθών, οι βιομηχανικοί εργάτες της Pullman Palace Car Company άφησαν τα κατσαβίδια τους και προχώρησαν σε απεργία. Οι εργάτες υποστηρίχθηκαν σύντομα από τους σιδηροδρομικούς, οι οποίοι αρνήθηκαν να λειτουργούν τις αμαξοστοιχίες που έβγαιναν από τις γραμμές παραγωγής της Πούλμαν, κι έτσι πριν καλά-καλά το καταλάβει η κυβέρνηση περισσότεροι από 250.000 βιομηχανικοί εργάτες ήταν στους δρόμους. Από τις 11 Μαΐου μέχρι και τα μέσα Ιουλίου, οι εργάτες κήρυξαν τον ανένδοτο, αν και το μαζικό κίνημα θα έληγε απρόοπτα στις 6 Ιουλίου, όταν ο πρόεδρος παρέταξε τα ομοσπονδιακά στρατεύματα στο Σικάγο. Η γενικευμένη λαϊκή κατακραυγή όμως για την καταστολή της απεργίας οδήγησε σε σχετικές μεταρρυθμίσεις…
Η μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων (1902)
Ήταν η απεργιακή κινητοποίηση των 147.000 εργατών της United Mine Workers of America που όχι μόνο παρέλυσε τη βιομηχανία του άνθρακα, αλλά προκάλεσε και ενεργειακή κρίση. Από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1902, το σωματείο των ανθρακωρύχων παρέλυσε την ανατολική Πενσιλβάνια, τον κύριο προμηθευτή κάρβουνου του έθνους. Όσο ο χειμώνας κοντοζύγωνε, όλο και έσφιγγε ο κλοιός γύρω από την κυβέρνηση, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Ρούσβελτ να παρέμβει για να βρεθεί συμβιβαστική λύση και να μην ξεπαγιάσει το αμερικανικό έθνος. Το βασικό αίτημα των εργατών για αύξηση των αποδοχών τους στο 20% ικανοποιήθηκε μερικά, με τους εργάτες να βλέπουν τελικά 10% μεγαλύτερο μεροκάματο, αν και η όλη ιστορία δημιούργησε απεργιακό δεδικασμένο για τα άλλα σωματεία των ΗΠΑ…
Η απεργία της αμερικανικής χαλυβουργίας (1919)
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο, το σωματείο των εργατών στη χαλυβουργία των ΗΠΑ οργάνωσε μια μαζικότατη και καθολική απεργία του κλάδου διεκδικώντας αξιοπρεπέστερες συνθήκες εργασίας, λιγότερες ώρες δουλειάς, μεγαλύτερα μεροκάματα, αλλά και να σταματήσει ο εκφοβισμός των βιομηχάνων στους συνδικαλιστές. Όχι λιγότεροι από 350.000 εργάτες γονάτισαν τον κλάδο από τον Σεπτέμβριο του 1919 μέχρι και τον Ιανουάριο του 1920, βάζοντας προσωρινά λουκέτο σε περισσότερες από τις μισές χαλυβουργίες Πίτσμπουργκ και Πενσιλβάνια. Οι καπιταλιστές αντεπιτέθηκαν μιλώντας για κομμουνιστική απειλή στα συνδικάτα αλλά και για το πάντα ευαίσθητο θέμα της μετανάστευσης, ώστε να αποπροσανατολίσουν τα αισθήματα της κοινής γνώμης. Αυτό θα ήταν και το τέλος τόσο της απεργίας που παρέλυσε τη χαλυβουργία όσο και των εργατικών ενώσεων. Σωματείο στη χαλυβουργία των ΗΠΑ δεν θα ξαναφτιαχνόταν παρά 15 χρόνια μετά…
Η απεργία του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας (1934)
Σύσσωμη η κλωστοϋφαντουργία της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ επλήγη ανεπανόρθωτα τον Σεπτέμβριο του 1934, όταν περισσότεροι από 400.000 εργάτες του κλάδου αρνήθηκαν να δουλέψουν αν δεν ικανοποιούνταν τα δίκαια αιτήματά τους. Για περισσότερες από 20 μέρες, εκατοντάδες χιλιάδες εργατών όργωναν τους δρόμους διαδηλώνοντας κατά των απάνθρωπων συνθηκών εργασίας και των μισθών πείνας. Ήταν όμως τόσο η έλλειψη υποστήριξης από τα άλλα συνδικάτα όσο και τα άφθονα αποθέματα σε υφαντικές ύλες που οδήγησαν τον απεργιακό κλοιό σε αποτυχία. Η κινητοποίηση έληξε απρόοπτα και ούτε ένα από τα αιτήματα των απεργών δεν ικανοποιήθηκε, την ίδια στιγμή που φακελώθηκαν αμέτρητοι εργάτες και μπήκαν στη μαύρη λίστα της βιομηχανίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το σωματείο των εργατών της κλωστοϋφαντουργίας καταποντίστηκε στα τάρταρα…
