Η διάγνωση των διαταραχών δεν είναι εύκολη υπόθεση και φυσικά δε μπορεί να την κάνει ο καθένας. Όμως ο ναρκισσισμός είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, μιας και οι ίδιοι οι νάρκισσοι γνωρίζουν από μόνοι τους… ποιοι και τι είναι.

Ο Νάρκισσος είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πρόσωπα στην ελληνική μυθολογία. Ένας ωραίος νέος της Βοιωτίας, γιος της Νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού χάριν του οποίου και αναπτύχθηκαν πολλές παραδόσεις.

Σημαντικότερες εξ αυτών των παραδόσεων, σύμφωνα με τη Wikipedia, ήταν οι εξής:

• Κάποια μέρα καθισμένος ο ωραίος Νάρκισσος κοντά σε μια πηγή είδε το πρόσωπό του στα νερά της πηγής. Στη θέα αυτή λέγεται πως τόσο πολύ θέλχθηκε, που θέλησε βυθίζοντας το βραχίονα του στο νερό να τη συλλάβει. Επειδή όμως παρά τις προσπάθειές του δεν το κατώρθωνε παρέμεινε στη θέση αυτή αυτοθαυμαζόμενος μέχρι που υπέστη μαρασμό και πέθανε. Στη θέση εκείνη μετά από λίγο φύτρωσε το ομώνυμο άνθος ως σύμβολο της φθοράς και των χθόνιων θεοτήτων.

• Ο Νάρκισσος αδιαφορώντας στον προς αυτόν έρωτα, του επίσης ωραίου νέου Αμεινία, κατέστη τελικά ο ηθικός αυτουργός στην αυτοκτονία του δεύτερου. Τότε η Νέμεσις αποφάσισε να τον τιμωρήσει σκληρά με το ίδιο πάθος, υποκινώντας τον, να δει στο νερό της πηγής την εικόνα του (το είδωλό του) και να την ερωτευθεί τόσο ώστε να πεθάνει από τον ανικανοποίητο προς εαυτόν έρωτά του.

• Ο Νάρκισσος, μετά το θάνατο της επίσης πανέμορφης δίδυμης αδελφής του Ηχούς, με την οποία και ήταν ερωτευμένος, δεν έβρισκε παρηγοριά στη δυστυχία του εκτός από το να βλέπει τον εαυτόν του στο νερό κάποιας πηγής στις Θεσπιές και να θυμάται την αδελφή του. Μέχρι που πέθανε στη θέση εκείνη από εξάντληση.

• Η γνωστότερη όμως και περισσότερο διαδεδομένη παράδοση για τον Νάρκισσο ήταν η παρακάτω που οφείλεται στον Οβίδιο (στο έργο του “Μεταμορφώσεις” ΙΙΙ 342). Σύμφωνα μ’ αυτή ο ωραίος Βοιωτός νέος, απασχολημένος να θαυμάζει την καθ’ όλα άριστη σωματική του διάπλαση από τις όχθες ποταμού, στα νερά αυτού, δεν έδωσε καμία προσοχή ή δεν ανταποκρίθηκε στον εκδηλούμενο έρωτα της Νύμφης Ηχούς η οποία και συνεχώς τον καλούσε.
Αποτέλεσμα ήταν η μεν φωνή της Ηχούς να εξασθενεί συνέχεια σε τρόπο ώστε ν’ ακούγονται μόνο οι τελευταίες συλλαβές και να σβήνει, ο δε Νάρκισσος να πεθαίνει αυτοθαυμαζόμενος στο νερό του ποταμού που το χρησιμοποιούσε ως κάτοπτρο.

Οι σύγχρονοι νάρκισσοι, όμως, είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση.

Είναι επιθετικοί, άπληστοι, αναίσθητοι, μάταιοι, άπιστοι, ανέντιμοι, θανάσιμα γοητευτικοί και σεξουαλικοί «εκμεταλλευτές». Μπορεί όσοι έχουν ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας να αντιπροσωπεύουν μόλις το 1% έως 3% του γενικού πληθυσμού, όμως υπάρχουν πολλοί άλλοι που εμφανίζουν υπο-κλινικές περιπτώσεις της κατάστασης αυτής, κάτι που σημαίνει ότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες να υπάρχουν μερικοί στον ευρύτερο κοινωνικό/οικογενειακό σας κύκλο.

Πώς όμως μπορεί να διακρίνει κανείς ένα νάρκισσο… με την πρώτη ματιά;

Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Plos One, ο τρόπος είναι ένας: να τον ρωτήσετε.

Ο ναρκισσισμός διαγιγνώσκεται με τη βοήθεια ενός ερωτηματολογίου 40 ερωτήσεων, γνωστό ως «Απογραφή Ναρκισσιστικής Προσωπικότητας» (Narcissistic Personality Inventory), το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ.

Σε γενικές γραμμές το τεστ αυτό ζητά να επιλέξει κανείς ανάμεσα από δύο αντιτιθέμενες δηλώσεις, όπως «Προτιμώ να είμαι με κόσμο» και «Μου αρέσει να είμαι το κέντρο της προσοχής» ή «Θέλω να έχω εξουσία πάνω σε άλλους» και «Δε με πειράζει να ακολουθώ εντολές άλλων».

Σε πολλές περιπτώσεις κανείς μπορεί να πιστεύει ότι η προσωπικότητά του ανταποκρίνεται και στις δύο επιλογές, ωστόσο όταν πρέπει «αναγκαστικά» να επιλέξει μία, αυτό ακριβώς είναι που οδηγεί το άτομο να διαλέξει το χαρακτηριστικό που περιγράφει καλύτερα τον εαυτό του.

Το χαμηλότερο σκορ που μπορεί να πιάσει κανείς στο NPI είναι το 0, ενώ το μεγαλύτερο το 40. Ο μέσος όρος στις ΗΠΑ κυμαίνεται ανάμεσα στο 15 και 16, ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και άλλες μεταβλητές.

Το πρόβλημα που παρουσιάζει είναι ότι χρειάζεται αρκετό χρόνο, ενώ δεν είναι κάτι που εύκολα μπορεί να ζητήσει κανείς από κάποιον άλλο να κάνει, αναφέρει δημοσίευμα του περιοδικού Time.

Σύμφωνα όμως με μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τη Sara Konrath από το πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι δυνατό να ρωτήσει κανείς τους άλλους με πιο άμεσο τρόπο, χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη γραπτή φράση:

«Σε ποιο βαθμό συμφωνείς με αυτή τη δήλωση; “Είμαι νάρκισσος”. (Σημείωση: η λέξη αυτή σημαίνει εγωιστής και μάταιος)».

Η εξήγηση στην παρένθεση συμπεριλαμβάνεται για να διασφαλιστεί ότι όλοι οι συμμετέχοντες λαμβάνουν υπόψη τον ίδιο ορισμό. Στη συνέχεια ζητείται να αξιολογήσουν τον εαυτό τους σε μια κλίμακα από το 1 έως το 7, με το 1 να σημαίνει «Δεν με αντιπροσωπεύει» και το 7 «Με αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό».

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, τα σκορ έδειξαν ότι αυτό το απλό τεστ, εμφάνισε μεγάλες ομοιότητες με το πιο περίπλοκο NPI.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο λόγος για τον οποίο οι νάρκισσοι είναι τόσο ειλικρινείς –πολύ περισσότερο από το αν θα ρωτούσε κάποιος «είστε ψυχοπαθείς;»- δικαιολογείται από το γεγονός ότι δε θεωρούν το ναρκισσισμό ως πρόβλημα, κάτι που ταιριάζει απόλυτα με την «ανεβασμένη» εικόνα που έχουν αυτοί οι άνθρωποι για τον εαυτό τους.

«Αν αναζητάτε μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά κατάθλιψης και άγχους και οι οποίοι είναι δημιουργικοί και επιτυχημένοι, αυτοί είναι οι νάρκισσοι» είπε ακόμη η Konrath.

«Αν πει κανείς σε ένα νάρκισσο ότι δεν είναι καλός στις διαπροσωπικές σχέσεις, δε θα τον πειράξει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο» εξήγησε ο ψυχολόγος του πανεπιστημίου του Οχάιο Brad Bushman. «Αν όμως του πει ότι δεν είναι έξυπνος, τότε θα θυμώσει πολύ» συνέχισε.