Εκεί που τα κρατικά μορφώματα λειτουργούν σαν φρέσκο γάλα βραχείας διάρκειας, εκεί αναζητήστε τις χώρες που όχι μόνο δεν μακροημέρευσαν, αλλά πέθαναν κιόλας πριν καν γεννηθούν.
Κι ενώ ο στόχος κάθε κράτους είναι η επιβίωσή του στον χρόνο και ο σχηματισμός ενός μεγάλου έθνους, ακόμα και αυτοκρατορίας, παρέχοντας στους πολίτες του σταθερότητα, ασφάλεια και ευημερία, εδώ όχι μόνο δεν συνέβη αυτό, αλλά το ακριβώς αντίθετο!
Και μάλιστα θα μιλήσουμε για κράτη που άντεξαν μέρες (ή ακόμα και ώρες), με την ιστορία τους να μπορεί έτσι να συνοψιστεί σε μόλις μία παράγραφο.
Ας δούμε λοιπόν τα πλέον βραχύβια κράτη που γνώρισε ποτέ η οικουμένη…
Reggenza Italiana del Carnaro – 1 χρόνος και 109 ημέρες
Η τύχη της πόλης Φιούμε, τμήματος της σημερινής Κροατίας, παρέμενε στον αέρα μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τις διπλωματικές μάχες για την προσάρτηση της πόλης μεταξύ Ιταλίας, Ουγγαρίας και Κροατίας στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων το 1919 να μη βγάζουν νικητή. Κι έτσι στις 11 Σεπτεμβρίου 1919 ο φημισμένος ιταλός ποιητής και ακραία εθνικιστής Ντ’Ανούτσιο, εξοργισμένος από την άρνηση Βρετανών, Γάλλων και Αμερικανών να δώσουν το Φιούμε στην Ιταλία, άδραξε την ευκαιρία και με μια μικρή δύναμη πατριωτών κατέλαβαν την περιοχή από τις δυνάμεις κατοχής Βρετανών, Γάλλων και Αμερικανών! Την επόμενη μέρα, ο ποιητής ανακήρυξε την ανεξαρτησία του νέου κρατιδίου, που ονόμασε Reggenza Italiana del Carnaro, ενώ λίγο αργότερα το δημοψήφισμα έδειξε τη βούληση των πολιτών για προσάρτηση στην Ιταλία με συντριπτική μάλιστα πλειοψηφία.
Η Ιταλία όμως, δεχόμενη σφοδρές πιέσεις από τους συμμάχους της, όχι μόνο απαγόρευσε την προσάρτηση αλλά επέβαλε κιόλας εμπάργκο στο νεοσύστατο κρατίδιο! Ο καιρός πέρασε και στις 8 Σεπτεμβρίου 1920 ο Ντ’Ανούτσιο παρουσίασε το σύνταγμα της χώρας, που έμοιαζε χαρακτηριστικά με το φασιστικό καθεστώς που ήταν έτοιμος να ιδρύσει ο Μουσολίνι. Η πτώση του κρατιδίου έλαβε χώρα με τη Συνθήκη του Ραπάλο στις 12 Νοεμβρίου 1920, όταν Ιταλία και Γιουγκοσλαβία αναγνώρισαν το Φιούμε ως ελεύθερη πόλη κι όχι ως ανεξάρτητο κράτος. Εξοργισμένος και πάλι, ο Ντ’Ανούτσιο κήρυξε τον πόλεμο στην Ιταλία στις 3 Δεκεμβρίου και μέχρι τις 30 του μήνα η σύρραξη είχε τακτοποιηθεί…
Δημοκρατία του Μάρκοβο – 243 ημέρες περίπου
Η πρώτη Ρωσική Επανάσταση του 1905 οδήγησε σε αναταραχή και αβεβαιότητα ολόκληρη την τσαρική αυτοκρατορία μέχρι το 1907. Στο χωριό Μάρκοβο λοιπόν, κοντά στη Μόσχα, σχηματίστηκε νέα επαναστατική κυβέρνηση, που ξεπήδησε από το κόμμα Αγροτική Ένωση, όταν ο συγγραφέας Σεργκέι Σεμένοφ απέστειλε λίστα αιτημάτων στη Μόσχα που παρέμεινε χωρίς απάντηση. Κι έτσι στις 31 Οκτωβρίου 1905 ανακήρυξαν το χωριό σε ανεξάρτητο κράτος, τη Δημοκρατία του Μάρκοβο, με τον ηλικιωμένο του χωριού να λειτουργεί ως πρώτος πρόεδρός της!
Το νεοσύστατο κρατίδιο αρνήθηκε μάλιστα να αναγνωρίσει την εξουσία της Αυτοκρατορικής Ρωσικής Κυβέρνησης και αντιπροσώπευσε έναν ανεξάρτητο συνασπισμό κοινοτήτων στο κατώφλι μάλιστα της τσαρικής ηγεμονίας. Η Δημοκρατία κέρδισε γρήγορα παγκόσμια φήμη ως θύλακας αντίστασης στον τσάρο και μοχλός για δημοκρατική μεταρρύθμιση στην αχανή χώρα, προσελκύοντας ακόμα και καθηγητή πανεπιστημίου από το Σικάγο, ο οποίος έτρεξε να συμβάλει στις νομικές περιπέτειες για την οντότητα του Μάρκοβο. Τον Ιούλιο του 1906 ωστόσο, με την επανάσταση να πνέει πια τα λοίσθια, οι αυτοκρατορικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Δημοκρατία του Μάρκοβο διαλύοντας την κυβέρνηση, συλλαμβάνοντας τους ηγέτες της και επαναφέροντας έτσι τους εξεγερμένους κατοίκους πίσω στη νομιμότητα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας…
Freistaat Schwenten – 218 ημέρες
Κοντά στην πολωνική πόλη Zielona Gora βρισκόταν το μικρό χωριό Swietno (Schwenten στα γερμανικά), με την πλειονότητα του πληθυσμού των 900 κατοίκων να είναι Γερμανοί. Μετά λοιπόν τον Α’ Παγκόσμιο και την κατάρρευση της άλλοτε κραταιάς Γερμανίας, η κατάσταση στις ανατολικές επαρχίες της ήταν χαώδης, με πολωνικές και γερμανικές ομάδες να σχηματίζουν πολιτοφυλακές για τη διεκδίκηση της ευρύτερης περιοχής. Κι ενώ η Πολωνία παρέμενε επισήμως στην κατοχή της Γερμανίας μετά την ανακωχή, η πολωνική εξέγερση έμελλε να ξεσπάσει στο κατώφλι του χωριού στις 28 Νοεμβρίου 1918. Ο γερμανικός πληθυσμός της μικρής κοινότητας, σε μια κίνηση-ματ, ανακήρυξε έτσι την ανεξαρτησία του κρατιδίου Freistaat Schwenten, καθώς οι γερμανικές πολιτοφυλακές δεν φαίνονταν διατεθειμένες να προστατεύσουν το Schwenten από την πολωνική επέλαση. Ο πάστορας του χωριού Emil Hegemann διακήρυξε την ανεξαρτησία στις 6 Ιανουαρίου 1919, κρατώντας τη θέση του προέδρου και του υπουργού Εξωτερικών του νεότευκτου κρατιδίου. Αφού σχημάτισαν στρατό 120 αντρών, έβαλαν κατόπιν στόχο να φτιάξουν και ναυτική δύναμη, αν και το πάγωμα της γειτονικής λίμνης ανάγκασε τα σχέδια σε ματαίωση!
Επίσης, το κρατίδιο συνέλαβε τη γυναίκα του γάλλου πρεσβευτή στο Βερολίνο με κατηγορίες για κατασκοπεία! Όσο απίστευτο κι αν μοιάζει, τόσο οι γερμανικές όσο και οι πολωνικές δυνάμεις της περιοχής αναγνώρισαν την ουδετερότητα του Freistaat Schwenten και το άφησαν στην ησυχία του. Κι όταν τελικά κατάφερε να μπει στον χάρτη, η κυβερνώσα τριανδρία του, σε μια ακόμα κίνηση-ματ, υπέβαλε αίτηση για περίληψή του στη γερμανική αυτοκρατορία! Πράγμα που έγινε στις 16 Αυγούστου 1919 και τα νέα σύνορα Γερμανίας-Πολωνίας χαράχτηκαν ακριβώς εδώ…
Δημοκρατία του Έτζο – 184 ημέρες
Μετά την ήττα του Tokugawa Shogunate στον εμφύλιο πόλεμο του 1868-1869 μεταξύ των πολεμάρχων (σογκούν) και των αυτοκρατορικών δυνάμεων της Ιαπωνίας, ο κατατροπωμένος στόλος των σογκούν, με τον ναύαρχο Enomoto Takeaki στο τιμόνι, εγκατέλειψε άρον-άρον την ηπειρωτική Ιαπωνία και κατέφυγε στο βορειότερο νησάκι του Έτζο. Αφού κατέλαβε το λιμάνι του Hakodate και τη γύρω περιοχή, ο ναύαρχος ίδρυσε την ανεξάρτητη Δημοκρατία του Έτζο (Ezo Kyōwakoku) στις 25 Δεκεμβρίου 1868. Και βέβαια εκλέχτηκε πρώτος πρόεδρός της. Μερικές χιλιάδες ναύτες και μια χούφτα γάλλων πολεμικών συμβούλων απάρτιζαν τους υπηκόους της και παρά το γεγονός ότι το κρατίδιο στερούταν πόρων, σε μια περίεργη τροπή της μοίρας εξασφάλισε την υποστήριξη της Γαλλίας!
Κάτι που περιλάμβανε ακόμα και απόπειρα υφαρπαγής ενός ολοκαίνουριου τεθωρακισμένου πολεμικού πλοίου που θα παρέδιδαν στην αυτοκρατορική Ιαπωνία οι ΗΠΑ. Η φιλόδοξη αποστολή απέτυχε όμως παταγωδώς και έφερε το αυτοκρατορικό ναυτικό στο κατόπι της νεόκοπης δημοκρατίας. Κι έτσι, στις 27 Ιουνίου 1869 ξεκίνησε νέος γύρος μαχών μεταξύ των αυτοκρατορικών δυνάμεων και της αποδεκατισμένης δύναμης των σογκούν, γεγονός που θα σήμαινε αυτομάτως το τέλος της Δημοκρατίας του Έτζο…
Repubblica Partenopea – 142 ημέρες
Το 1798, με τον Ναπολέοντα να προσπαθεί να κατακτήσει την Αίγυπτο, ο Φερδινάνδος Δ’ του βασιλείου της Νάπολης προσχώρησε στον αντι-γαλλικό συνασπισμό, όντας σφόδρα αντίθετος στη Γαλλική Επανάσταση. Σύντομα οι δυνάμεις της Νάπολης και της Επαναστατικής Γαλλίας θα συναντιόνταν στη γαλλοκρατούμενη πλέον Ρώμη και η κατατρόπωση των ναπολιτάνικων στρατευμάτων έπειτα από 11 μέρες θα εξανάγκαζε τον βασιλιά Φερδινάνδο να εγκαταλείψει το κρατίδιο και να καταφύγει στο Παλέρμο. Οι Γάλλοι ίδρυσαν κατόπιν μια επαναστατική κυβέρνηση στο πρώην βασίλειο της Νάπολης στις 23 Ιανουαρίου 1799 και έτσι σχηματίστηκε η Repubblica Partenopea! Παρά το γεγονός ότι οι νέοι ηγέτες δεν μπορούσαν να διαχειριστούν τα οικονομικά, να εκδημοκρατίσουν τους θεσμούς και να λειτουργήσουν έναν αποδοτικό στρατό, η ελευθερία, η ισότητα και η αδελφότητα θριάμβευαν τώρα στην επικράτεια της νεοσύστατης δημοκρατίας. Μέχρι και εφημερίδα εκδόθηκε στο βραχύβιο των ημερών της!
Ο αυτοεξόριστος μονάρχης στο Παλέρμο όμως, με τη βοήθεια των Βρετανών και του ναυάρχου Νέλσον προσωπικά, οργάνωσαν την αντεπανάσταση κι έτσι στις 13 Ιουνίου 1799 οι μισθοφόροι του Φερδινάνδου έμπαιναν στη Νάπολη και κατέσφαζαν τους δημοκράτες. Μέχρι τις 8 Ιουλίου 1799 η μοναρχία είχε αποκατασταθεί στο βασίλειο και περισσότεροι από 200 άνθρωποι είχαν εκτελεστεί…
Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία – 134 ημέρες
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ουγγαρίας υφάρπαξε την εξουσία από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας ως αποτέλεσμα πολλαπλών ευτυχών συγκυριών για το εργατικό κίνημα. Ο ηγέτης Μπέλα Κουν διακήρυξε την αναμόρφωση της χώρας σε νέα κρατική οντότητα, την Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία, στις 21 Μαρτίου 1919, με το νέο και προσωρινό σύνταγμα να διασφαλίζει την ελευθερία του λόγου, τη δωρεάν εκπαίδευση και άλλα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα που έλειπαν από την πάλαι ποτέ μοναρχία. Ωστόσο, το βασικό πρόταγμα της νέας κυβέρνησης, που την έκανε εξάλλου τόσο δημοφιλή στα μάτια του λαού, ήταν η υπόσχεση αποκατάστασης των παλιών συνόρων της χώρας, που είχαν μειωθεί δραστικά μετά τον Μεγάλο Πόλεμο. Στις 25 Ιουνίου ωστόσο η δημοκρατία έδωσε τη θέση της στη δικτατορία, με τη λαοφιλία του προέδρου να πέφτει άρδην και μια σειρά από ζοφερά περιστατικά να λαμβάνουν χώρα: εκβιασμός στους αγρότες για τα σιτηρά και μεγάλος αριθμός εκτελέσεων (γύρω στις 590).
Η αρχή του τέλους ξεκίνησε όμως πραγματικά όταν η «κυβέρνηση» αποφάσισε να κρατήσει την υπόσχεσή της για τα σύνορα: στα τέλη Μαΐου, ο Κόκκινος Στρατός της Ουγγαρίας κατέλαβε τμήμα της Σλοβακίας, αποσύρθηκε όμως τάχιστα όταν οι Γάλλοι απείλησαν με παρέμβαση. Το οριστικό τέλος θα ερχόταν λίγο αργότερα, όταν στις 30 Ιουλίου 1919 ο Λευκός Στρατός της Ρουμανίας εισέβαλε στη Βουδαπέστη. Η Σοβιετική Δημοκρατία της Ουγγαρίας έληξε επισήμως την 1η Αυγούστου, έπειτα από 134 λαμπρές μέρες ζωής, 61 περισσότερες από την Παρισινή Κομμούνα…
Λαϊκή Δημοκρατία της Κριμαίας – 34 ημέρες περίπου
Ήταν στις 13 Δεκεμβρίου 1917 όταν στη ρωσοκρατούμενη και πολύπαθη Κριμαία ο τοπικός ταταρικός πληθυσμός, εκμεταλλευόμενος τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και το κενό στην εξουσία, διακήρυξε τη ανεξαρτησία της περιοχής. Η νεότευκτη Λαϊκή Δημοκρατία της Κριμαίας, με τον ιδρυτή της και πρώτο πρόεδρο Noman Celebicihan στο τιμόνι, αποτέλεσε την πρώτη ιστορικά προσπάθεια του μουσουλμανικού κόσμου να ιδρύσει ένα απόλυτα κοσμικό και δημοκρατικό κράτος, δίνοντας μάλιστα δικαιώματα ψήφου και στις γυναίκες. Οι ιστορικοί διατείνονται ότι όλοι οι πολίτες απολάμβαναν πραγματική ισονομία, την ίδια ώρα που οι διώξεις που υφίσταντο διάφορες μειονοτικές ομάδες στη χριστιανική εποχή της Κριμαίας είχαν πλέον εκλείψει.
Οι μη ισλαμιστές είχαν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα με τους μουσουλμάνους πολίτες στην αναπάντεχα προοδευτική αυτή δημοκρατία, που απελευθέρωσε νομικά τους αγρότες και έδωσε το δικαίωμα στα κορίτσια να πηγαίνουν στο σχολείο. Ήταν ένα πετυχημένο πείραμα σε μια από τις πιο καθαρές μορφές δημοκρατίας που έβλεπε ποτέ ο κόσμος. Όταν όμως η Οκτωβριανή Επανάσταση πήρε τέλος, οι Μπολσεβίκοι εισέβαλαν στο κρατίδιο (1-15 Ιανουαρίου 1918) και ο Κόκκινος Στρατός προσάρτησε για άλλη μια φορά την Κριμαία στην επίσης νεότευκτη Σοβιετική Ένωση, δίνοντας έτσι τέλος στον προοδευτικό χαρακτήρα του ευρωπαϊκού ισλαμικού κράτους…
Βαυαρική Σοβιετική Δημοκρατία – 27 ημέρες
Το δυνατό και αυτόνομο Βασίλειο της Βαυαρίας γνώρισε κι αυτό τη δική του περιπέτεια: ο βαυαρός ηγεμόνας Λουδοβίκος Γ’ ανατράπηκε στις 7 Νοεμβρίου 1918 και η εξουσία πέρασε στον λαό. Ο Kurt Eisner, μέλος του Ανεξάρτητου Σοσιαλιστικού Κόμματος και ιθύνων νους της λαϊκής εξέγερσης, ονομάστηκε πρώτος πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Βαυαρίας. Λίγους μήνες αργότερα ωστόσο, και μετά την ήττα του στην εκλογική αναμέτρηση, ο επικεφαλής της Δημοκρατίας Eisner δολοφονήθηκε (21 Φεβρουαρίου 1919) καθώς πήγαινε να παραιτηθεί από την προεδρία από φιλομοναρχικό οπαδό. Η Βαυαρία έμεινε έτσι ακυβέρνητη, μεγάλες ταραχές ξέσπασαν και τελικά στις 6 Απριλίου 1919 ανακηρύχθηκε η Σοβιετική Δημοκρατία της Βαυαρίας από το Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Ο νέος «κόκκινος» ηγέτης όμως Ernst Toller έκανε πολύ λίγα για να αποκατασταθεί η τάξη και στις 12 Απριλίου το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας του άρπαξε την εξουσία. Κι αυτό βέβαια με τη σειρά του δεν θα δικαίωνε τις προσδοκίες του λαού κι έτσι λίγες μέρες αργότερα θα ξεσπούσε εμφύλια σύρραξη μεταξύ του Κόκκινου Στρατού της Βαυαρίας και πιστών οπαδών του γερμανικού στρατού. Η ήττα των «κόκκινων» σήμανε την επιστροφή της Βαυαρίας στην ενωμένη Γερμανία και το τέλος της Σοβιετικής Δημοκρατίας. Το ημερολόγιο έγραφε 3 Μαΐου 1919…
Ιρλανδική Δημοκρατία – 12 ημέρες
Η Ιρλανδική Δημοκρατία, γνωστή επίσης και ως «Republic of Connacht» (ή Connaught), ήταν μια βραχύβια γαλλικού τύπου δημοκρατία που εγκαθιδρύθηκε από τον Γαλλικό Επαναστατικό Στρατό και τους Ενωμένους Ιρλανδούς κατά την ιρλανδική εξέγερση του 1798. Ήταν ο γάλλος στρατηγός Jean Humbert και οι 1.100 άντρες του που υποκίνησαν τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας όταν κατέφτασαν στη χώρα στις 22 Αυγούστου 1798, μόνο και μόνο για να μπουν στο μάτι των Βρετανών, οι οποίοι προσπαθούσαν λυσσαλέα να καταστείλουν την ιρλανδική εξέγερση. Τη μέρα της άφιξής του, ο γάλλος απελευθερωτής ισχυρίστηκε για τη γαλλική παρουσία ότι ήρθε για να φέρει «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα» στους Ιρλανδούς. Αφού λοιπόν κατέλαβε μια σειρά από κάστρα, στις 27 Αυγούστου ο γάλλος στρατηγός διακήρυξε με πάσα επισημότητα την Ιρλανδική Δημοκρατία, με πρωτεύουσα το Castlebar και πρόεδρό της έναν ντόπιο, τον John Moore.
Στις 8 Σεπτεμβρίου ο Humbert οδήγησε αγέρωχα τη δύναμή του των 850 πλέον γάλλων στρατιωτών στο Longford, για να συναντήσουν άλλους 1.000 ιρλανδούς μαχητές και να τα βάλουν με μια αγγλική δύναμη 5 φορές μεγαλύτερη. Έπειτα από μάχη που δεν διάρκεσε περισσότερο από 30 λεπτά, ο Humbert και οι ιρλανδοί σύμμαχοί του παραδόθηκαν, με το Republic of Connacht να παίρνει έτσι ταχύτατο τέλος…
Δημοκρατία της Καρπαθο-Ουκρανίας – Λιγότερο από 24 ώρες
Εδώ μιλάμε για παγκόσμιο ρεκόρ! Η Καρπαθο-Ουκρανία ήταν περιοχή της άλλοτε Τσεχοσλοβακίας που είχε τη φαεινή ιδέα να ανακηρυχτεί ανεξάρτητη δημοκρατία στο «κατώφλι» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έζησε λιγότερο από 24 ώρες: στις 15 Μαρτίου 1939 έγινε ανεξάρτητο κρατίδιο και την επόμενη μέρα προσαρτήθηκε επισήμως από την Ουγγαρία! Αφού λοιπόν οι ναζί προσάρτησαν τα δυτικά τμήματα της Τσεχοσλοβακίας το 1938, το κεντρικό κράτος αποδυναμώθηκε καθοριστικά και τα αυτονομιστικά κινήματα άρχισαν τις διεκδικήσεις. Και όταν ακόμα μεγαλύτερα κομμάτια της Τσεχοσλοβακίας προσαρτήθηκαν από την Ουγγαρία, με τη χώρα να πλέει πλέον τα λοίσθια, η Καρπαθο-Ουκρανία άδραξε την ευκαιρία και ανεξαρτητοποιήθηκε.
Ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατίας Avhustyn Voloshyn δεν κατάφερε ωστόσο να επαναφέρει την τάξη και οι αψιμαχίες στα σύνορα του νέου κράτους συνεχίζονταν (παρά τη… μία μέρα που είχε περάσει), δίνοντας έτσι την ευκαιρία στον επεκτατισμό της Ουγγαρίας να εισβάλει στην περιοχή την ίδια μάλιστα μέρα με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της! Και την επόμενη μέρα, με τα ουγγρικά στρατεύματα να μη συναντούν σοβαρή αντίσταση, η Ουγγαρία προσάρτησε την Καρπαθο-Ουκρανία και η λαμπρή της ιστορία πήρε απρόοπτο τέλος…
