Γιατί κλαίμε, πώς ξέρουμε ότι δεν ονειρευόμαστε αυτή τη στιγμή, πού τελειώνει ο κόσμος, γιατί υπάρχουν τα βιβλία και πολλές ακόμη αθώες, αλλά πολύ ουσιαστικές απορίες μικρών παιδιών επιχειρεί να απαντήσει το βιβλίο «Does My Goldfish Know Who I Am?» της Gemma Elwin Harris.

Το βιβλίο αποτελεί μια συλλογή από αστείες, συγκινητικές, αθώες, περίεργες αλλά κυρίως διορατικές ερωτήσεις παιδιών του δημοτικού γύρω από την επιστήμη και τη ζωή.

Τις απαντήσεις δίνουν μεταξύ άλλων ο διάσημος φυσικός Brian Cox, ο αγαπημένος παρουσιαστής και εκφωνητής του BBC Sir David Attenborough, ο αμερικανός καθηγητής γλωσσολογίας και φιλοσοφίας Noam Chomsky, η συγγραφέας Mary Roach, ο σόουμαν Hans Rosling, ο Paul McCartney των Beattles, η βιολόγος Karen James ενώ με τα σκίτσα του συμμετέχει και ο διάσημος εικονογράφος Sir Quentin Blake.

Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις των παιδιών ήταν η εξής: «Γιατί κλαίμε;».

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Claudia Hammond «είναι φυσιολογικό να κλαίει κανείς όταν νιώθει αναστατωμένος. Μάλιστα, μέχρι την ηλικία των 12 ετών τα αγόρια κλαίνε όσο συχνά και τα κορίτσια.

Αν όμως το σκεφτεί κανείς λίγο καλύτερα, είναι κάπως περίεργο το γεγονός ότι κάθε φορά που κάποιος είναι στεναχωρημένος από τις άκρες των ματιών του βγαίνουν “αλμυρές σταγόνες νερού”.

Ένας καθηγητής είχε παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι πολλές φορές λένε ότι νιώθουν καλύτερα μετά από ένα “γερό κλάμα”. Έτσι αποφάσισε να κάνει ένα πείραμα, όπου οι εθελοντές έπρεπε να εισπνεύσουν δυνατά πάνω από ένα μπλέντερ που ήταν γεμάτο από φρεσκοκομμένα κρεμμύδια. Όπως το περίμεναν, τα μάτια τους γέμισαν δάκρυα. Ο καθηγητής τότε, συνέλεξε τα δάκρυα και τα έβαλε στην κατάψυξη. Στη συνέχεια, έβαλε τους εθελοντές να δουν μια πολύ λυπητερή ταινία και συνέλεξε τα δάκρυα που κύλησαν από τα μάτια τους.

Ο καθηγητής βρήκε, ότι τα δάκρυα που βγήκαν από τα μάτια των εθελοντών, όταν αυτοί ήταν αναστατωμένοι, περιείχαν επιπλέον ουσίες, οι οποίες δεν υπήρχαν στα δάκρυα που είχαν προκληθεί από… τα κρεμμύδια. Έτσι, ο καθηγητής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κλάμα ίσως μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα, γιατί «αποβάλλουμε» αυτές τις ουσίες. Ίσως λοιπόν αυτός να είναι ο σκοπός των δακρύων.

Δε συμφωνούν όλοι όμως με αυτήν την άποψη.

Πολλοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι τα δάκρυα και το κλάμα είναι ένας τρόπος για να δείξουμε στους άλλους πώς νιώθουμε και ότι χρειαζόμαστε τη βοήθεια ή τη συμπόνια τους.

Έτσι λοιπόν, όταν κλαίμε και το εννοούμε, αυτό μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα και μας προσφέρει παρηγοριά, επειδή οι άλλοι είναι καλύτεροι μαζί μας.

Τώρα, το κλάμα όταν είμαστε χαρούμενοι αποτελεί λίγο μυστήριο, ωστόσο τα έντονα συναισθήματα έχουν κοινή βάση, είτε είμαστε χαρούμενοι είτε δυστυχισμένοι και φαίνεται ότι ενεργοποιούν τις ίδιες διαδικασίες στο σώμα μας».

Ο Joshua Foer, δημοσιογράφος που ειδικεύεται σε θέματα επιστήμης, επιχειρεί να εξηγήσει σε ένα αγόρι 9 ετών, πώς ο εγκέφαλος μπορεί να αποθηκεύει τόσες πολλές πληροφορίες, παρότι είναι τόσο μικρός σε μέγεθος.

«Ο εγκέφαλος ενός ενήλικα ζυγίζει περίπου 1,4 κιλά, όμως είναι φτιαγμένος από περίπου 100 δισεκατομμύρια μικροσκοπικούς νευρώνες. Κάθε ένας από αυτούς μοιάζει με ένα μικρό κλαδί ενός δέντρου, του οποίου τα άκρα φτάνουν και ακουμπούν άλλους νευρώνες. Για την ακρίβεια, κάθε ένας νευρώνας μπορεί να συνδέεται με 5.000 έως 10.000 άλλους νευρώνες, και ίσως και ακόμη περισσότερους.

Αυτό μας κάνει πάνω από 500 τρισεκατομμύρια συνδέσεις!

Η μνήμη είναι ουσιαστικά ένα μοτίβο συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων.

Κάθε αίσθηση που θυμάται κανείς, κάθε σκέψη που κάνει, μεταμορφώνει τον εγκέφαλο, τροποποιώντας τις συνδέσεις ανάμεσα σε αυτό το τεράστιο δίκτυο νευρώνων. Μέχρι να διαβάσεις αυτήν την πρόταση, έχεις ήδη δημιουργήσει μία νέα ανάμνηση, που σημαίνει ότι ο εγκέφαλός σου θα έχει αλλάξει».

Ο εικονογράφος Derren Brown, απαντά στην 5χρονη Evie για το πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η ζωή δεν είναι ένα… όνειρο. Η ερώτηση αυτή αγγίζει τα όρια της αντίληψης του ανθρώπου για την «πραγματικότητα».

«Συχνά βλέπουμε όνειρα που τα αισθανόμαστε τόσο αληθινά, που μπορεί να μας κάνουν να αναρωτηθούμε αν εξακολουθούμε να ονειρευόμαστε. Τώρα, νιώθεις ότι είσαι ξύπνιος, όμως το ίδιο νιώθεις και όταν βλέπεις ένα όνειρο. Πώς λοιπόν μπορείς να καταλάβεις τη διαφορά;

Γνωρίζουμε μόνο τα πράγματα που βλέπουμε, ακούμε και αισθανόμαστε και αυτά αποτελούν μόνο ένα μικρό κομμάτι του τι συμβαίνει γύρω μας. (Για παράδειγμα, δε μπορούμε να δούμε τι συμβαίνει στο διπλανό δωμάτιο ή τι σκέφτεται κάποιος). Μπορούμε μόνο να υποθέτουμε ή να προσπαθούμε να μαντέψουμε τι είναι πραγματικό, από τα λίγα που γνωρίζουμε γι’ αυτό – συχνά μάλιστα κάνουμε λάθος. Έτσι, ακόμη κι αν δεν ονειρεύεσαι, αξίζει να θυμάσαι ότι μπορείς να είσαι σίγουρη μόνο για λίγα πράγματα από αυτά που είναι όντως πραγματικά».

Η νευροεπιστήμονας Tali Sharot, η οποία έχει μελετήσει τη σχέση του εγκεφάλου με την αισιοδοξία, απαντά σε ένα 8χρονο παιδί γιατί δεν έχουμε αναμνήσεις από τότε που ήμασταν μωρά και νήπια.

«Χρησιμοποιούμε τον εγκέφαλό μας για τη μνήμη. Τα πρώτα χρόνια της ζωής μας ο εγκέφαλός μας μεγαλώνει και αλλάζει πολύ, όπως και το υπόλοιπο σώμα μας. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι επειδή τα τμήματα του εγκεφάλου μας που είναι σημαντικά για τη μνήμη δεν έχουν αναπτυχθεί εντελώς όταν είμαστε μωρά, δε μπορούμε να αποθηκεύσουμε αναμνήσεις με τον ίδιο τρόπο, όπως όταν είμαστε μεγαλύτεροι.

Ακόμη, όταν είμαστε πολύ μικροί δεν ξέρουμε να μιλάμε. Αυτό κάνει πιο δύσκολο το να κρατήσουμε κάποια γεγονότα στη μνήμη μας και να τα θυμόμαστε αργότερα, επειδή χρησιμοποιούμε τη γλώσσα για να θυμόμαστε αυτό που έγινε στο παρελθόν».

Η 8 ετών Hannah αναρωτήθηκε τι κάνουν οι εφημερίδες όταν δεν υπάρχουν νέα και την ερώτηση αυτή κλήθηκε να απαντήσει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Oliver Burkeman.

«Οι εφημερίδες δεν βγαίνουν έξω και ψάχνουν για νέα και ειδήσεις: αποφασίζουν τι μετράει ως είδηση. Το ίδιο συμβαίνει και με την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Μάλιστα, κανείς μπορεί να έχει αντίθετη άποψη μαζί τους. (Για παράδειγμα πολλοί άνθρωποι λένε ότι οι δημοσιογράφοι επιλέγουν πολύ συχνά να εστιάζουν στις κακές ειδήσεις και να αγνοούν τις καλές, με αποτέλεσμα ο κόσμος να μοιάζει χειρότερος απ’ ό,τι είναι). Το πιο σημαντικό που πρέπει να θυμάσαι είναι ότι, κάθε φορά που διαβάζεις μια είδηση ή την ακούς στην τηλεόραση, κάποιος έχει αποφασίσει να σου πει αυτά τα πράγματα και να παραλείψει κάποια άλλα. Παρουσιάζουν μια πλευρά του κόσμου, αλλά όχι τη μοναδική. Υπάρχει πάντα και η άλλη πλευρά σε κάθε ιστορία».

Η 7χρονη Louise αναρωτήθηκε «ποιος ο λόγος ύπαρξης της επιστήμης» και ο βραβευθείς με Νόμπελ Βιολογίας Sir John Gurdon απάντησε: «Η επιστήμη προσφέρει συνεχώς νέες προόδους στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου».
«Πού τελειώνει ο κόσμος» ρωτάει ο 6χρονος Josh και ο Brian Cox απαντάει:

«Δε γνωρίζουμε καν πόσο μεγάλο είναι το Σύμπαν. Γνωρίζουμε μόνο για ένα μικρό τμήμα αυτού, το τμήμα εκείνο που το φως είχε το χρόνο να ταξιδέψει για να φτάσει σε εμάς κατά τα 13,8 εκατομμύρια χρόνια από τη Μεγάλη Έκρηξη. Οτιδήποτε βρίσκεται πιο μακριά, δε μπορούμε να το δούμε, επειδή το φως από αυτά τα μακρινά μέρη δεν έχει φτάσει ακόμη σε εμάς.

Βέβαια, το τμήμα που μπορούμε να δούμε και γνωρίζουμε είναι επίσης πολύ μεγάλο. Περιέχει περίπου 350 δισεκατομμύρια μεγάλους γαλαξίες, κάθε ένας από τους οποίους περιέχει γύρω στο ένα τρισεκατομμύριο ήλιους. Το παρατηρήσιμο Σύμπαν εκτείνεται σε πάνω από 90 δισεκατομμύρια έτη φωτός. Αλλά είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει κι άλλο πέρα από αυτό. Μάλιστα, μπορεί να είναι άπειρα μεγάλο, κάτι που δε μπορούμε καν να το φανταστούμε!».

Ο 11χρονος Honor αναρωτήθηκε αν η τεχνολογία είναι πάντα καλή και ο Noam Chomsky τού εξηγεί ότι: «Η τεχνολογία είναι συνήθως αρκετά ουδέτερη. Είναι σαν ένα σφυρί, που μπορεί να το χρησιμοποιήσει κανείς για να χτίσει ένα σπίτι, αλλά και για να το καταστρέψει. Το σφυρί δεν το ενδιαφέρει. Εμείς αποφασίζουμε αν η τεχνολογία είναι καλή ή κακή».

Εσείς ποιες άλλες απορίες παιδιών έχετε ακούσει, και πώς θα απαντούσατε σε αυτές;