Η αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου στα Ιεροσόλυμα ολοκληρώθηκε τον περασμένο Μάρτιο, οπότε και παραδόθηκε το έργο. Την ευθύνη ανέλαβε η ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνίου, με επικεφαλής την καθηγήτρια του τμήματος Χημικών Μηχανικών, Αντωνία Μοροπούλου.
Συνέντευξη στο Γιώργο Λαμπίρη
Ωστόσο, οι εργασίες αναστήλωσης δεν σταματούν εδώ. Η κυρία Μοροπούλου, μιλώντας στο newsbeast.gr, επισημαίνει πως ήδη η επιστημονική ομάδα του Πολυτεχνείου έχει καταθέσει από το Φεβρουάριο μελέτη, σύμφωνα με την οποία ο υπόγειος χώρος του Παναγίου Τάφου χρήζει παρέμβασης για την αποκατάσταση των φθορών που εμφανίζει.
Σε ερώτημα για το εάν επιβεβαιώνεται η είδηση που είχε δει το φως της δημοσιότητας ότι ενδέχεται να καταρρεύσει το μνημείο εάν δεν υλοποιηθούν οι συγκεκριμένες εργασίες, η ίδια δεν το διαψεύδει, και προσθέτει ότι θα πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα ούτως ώστε να έχουν ολοκληρωθεί, εξασφαλίζοντας συνθήκες αειφορίας για το μνημείο της Χριστιανοσύνης .
Τα πάντα όπως σημειώνει, εξαρτώνται από τη συμφωνία των τριών χριστιανικών κοινοτήτων (τάγμα Φραγκισκανών, Πατριαρχείο Αρμενίων, Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο) οι οποίες ελέγχουν το Ναό της Αναστάσεως.
-Κυρία Μοροπούλου πώς φτάσαμε στο σημείο να χρήζει συντήρησης και αποκατάστασης το Ιερό Κουβούκλιο;
«Αυτό ήταν και το αντικείμενο της πρόσκλησης από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων, Θεόφιλο τον Γ’, προς την επιστημονική ομάδα του Πολυτεχνείου το Μάρτιο του 2015, όταν η ισραηλινή αστυνομία απέκλεισε το Ιερό Κουβούκλιο και το προσκύνημα του Παναγίου Τάφου.
Βεβαίως, οι παραμορφώσεις ήταν ορατές και ιδιαίτερα έντονες από το 1947, όταν η βρετανική αρμοστεία εγκατέστησε έναν σιδερένιο κλωβό γύρω από το Ιερό Κουβούκλιο.
Οι παραμορφώσεις σύμφωνα με τη μελέτη της ομάδας του Πολυτεχνείου οφείλονται στο γεγονός ότι επί δεκαετίες μετά την ολοκλήρωση της αναστήλωσης Κομνηνού το 1810 έως περίπου και το 1970, ο τρούλος της Ροτούντας ήταν ανοιχτός, με αποτέλεσμα να εισέρχονται τα νερά της βροχής, τα οποία φούσκωσαν την εσωτερική τοιχοποιία του Ιερού Κουβουκλίου, διέλυσαν τα κονιάματα και δημιούργησαν παραμορφώσεις.
Ο χρόνος ζωής σιδερένιο κλωβού ήταν γύρω στα 70 χρόνια, επομένως έπρεπε έως το 2017 να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου. Αυτό και κάναμε, καθότι το Πολυτεχνείο είχε την υψηλή επιστημονική επιστασία του έργου καθώς και την οργάνωση, μετά την απόφαση των τριών χριστιανικών κοινοτήτων πέρυσι το Μάρτιο, να προχωρήσει το έργο με βάση τη μελέτη που είχε γίνει και με ευθύνη του Πολυτεχνείου υπό τη δική τους διοίκηση.
Το έργο ξεκίνησε στις 22 Ιουλίου και παραδόθηκε στις 22 Μαρτίου του 2017 στη λαμπρή τελετή που πραγματοποιήθηκε».
-Προήλθαν και από ανθρώπινη αμέλεια οι εκτεταμένες φθορές;
«Ήταν ανοιχτός ο τρούλος της Ροτούντας. Όμως, ενώ έγιναν εκτεταμένες συντηρήσεις στη Ροτούντα από το 1950 έως και τη δεκαετία του ’90, δεν υπήρχε επί δύο αιώνες συμφωνία των χριστιανικών κοινοτήτων που είναι οι φύλακες του Παναγίου Τάφου, για να γίνει οποιαδήποτε ενέργεια στο Ιερό Κουβούκλιο και στον Πανάγιο Τάφο.
Γι’ αυτό και πιστεύω ότι είναι ιστορική η συμφωνία των τριών κοινοτήτων σήμερα. Πιστεύω ότι ως Πολυτεχνείο μπορέσαμε να συμβάλουμε στο διάλογο μεταξύ τους, μέσω της μελέτης που εκπονήσαμε, και να συμβάλλουμε στη μεγάλη προσπάθεια του Πατριάρχη Ιεροσολύμων να προωθήσει αυτή τη συμφωνία».
-Κάποια στιγμή είχατε δηλώσει ότι εάν δεν ξεκινούσαν οι εργασίες αποκατάστασης, ήταν πολύ πιθανό ο Ιερός Βράχος στο Ναό της Αναστάσεως να μετατραπεί σε άμμο σε 50 χρόνια από τώρα.
«Ο Ιερός Βράχος έχει ασβεστολιθική υφή και πορώδη υποδομή και είναι ευεπίφορος στη φθορά από την κρυστάλλωση αλάτων. Μάλιστα, επειδή διατρέχεται συνεχώς από διαλύματα διαλυτών αλάτων, εάν δεν τον στερεώναμε, κινδύνευε.
Όμως, όπως διαπιστώσαμε στη πορεία του έργου, καθότι το παρακολουθούσαμε διαρκώς με επιστημονικές και τεχνολογικές μεθόδους υψηλής μετρητικής τεχνολογίας, η υγρασία η οποία προερχόταν από τον υπόγειο χώρο, ήταν έντονη, κάτι που δεν περιμέναμε. Γι’ αυτό αναγκαστήκαμε να επιμείνουμε, εξετάζοντας τον υπόγειο χώρο, κάτι που αρχικά δεν μας είχε επιτραπεί να κάνουμε. Αυτό που διαπιστώσαμε ήταν ότι εκεί αποστραγγίζονται τα νερά της βροχής από τη Χριστιανική Οδό που βρίσκεται 10 μέτρα ψηλότερα. Υπάρχει παροχέτευση των λημμάτων όλου του ναού, στοές, κανάλια, αγωγοί και βεβαίως μία υπερανασκαφή για αρχαιολογικούς λόγους. Όλες αυτές οι συνθήκες συντελούν ώστε η υποστύλωση του δαπέδου να είναι είναι εντελώς διαβρωμένη από τη μία πλευρά, από την άλλη να χρειάζεται αποστράγγιση και αερισμός του Ιερού Βράχου, ώστε να αρθούν οι παράγοντες της συνεχούς τροφοδότησης με υγρασία.
Γι’ αυτό και το Πολυτεχνείο, κάνοντας την προσπάθεια να ολοκληρώσει το έργο, κατέθεσε τη μελέτη για τις παρεμβάσεις στον υπόγειο χώρο, έτσι ώστε να μπορεί να υλοποιηθεί και η συνθήκη της αειφορίας που απαιτείται για να μείνει στους αιώνες το έργο αυτό που παραδώσαμε».
-Έχουμε διαφύγει τον κίνδυνο κατάρρευσης;
«Αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουμε επαναφέρει πλήρως την καθετότητα του Κουβουκλίου, έχουμε διασφαλίσει την εδαφική του ακεραιότητα, έχουμε αναδείξει τις αξίες του όπως ο Ιερός Βράχος και τα φρέσκο (τοιχογραφίες), το έχουμε συντηρήσει και είναι ένα Κουβούκλιο που θα λάμπει την ημέρα της αφής του Αγίου Φωτός.
Ωστόσο η αειφορία θα πρέπει να διασφαλιστεί με τις επεμβάσεις στον υπόγειο χώρο. Από την πλευρά μας αισθανόμαστε πως ανταποκριθήκαμε σε ό,τι ευθύνη είχαμε αναλάβει. Μαζί με το έργο παραδώσαμε τη μελέτη για τις απαραίτητες επεμβάσεις στον υπόγειο χώρο. Όλα τα υπόλοιπα βρίσκονται στη διάθεση των τριών χριστιανικών κοινοτήτων».
-Κάποια στιγμή και μάλιστα μετά την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης στο Ιερό Κουβούκλιο, δημοσίευμα του National Geographic ανέφερε ότι υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης του Παναγίου Τάφου…
«Eίναι γεγονός ότι σε μελέτη που παρουσίασα για τις παρεμβάσεις στον υπόγειο χώρο γινόταν σχετική αναφορά, την οποία επικαλέστηκε το National Geographic.
Τα χρονικά περιθώρια ήταν πολύ στενά για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε τη δουλειά μας για την αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου. Ελπίζαμε ότι με την παράδοση θα υπήρχε και συμφωνία για τη συνέχιση του έργου, κάτι που δεν έγινε. Γνωρίζουμε ότι οι γιορτές του Πάσχα απασχολούν πλήρως αυτή την περίοδο, τις χριστιανικές κοινότητες και τις ηγεσίες τους, και πιστεύουμε ότι μετά το πέρας τους θα συζητήσουν το θέμα και θα προχωρήσουμε όπως νομίζουν.
Σε κάθε περίπτωση έπρεπε να ολοκληρωθούν εγκαίρως οι εργασίες για να πραγματοποιηθεί η τελετή αφής του Αγίου Φωτός.
Το γεγονός ότι εντοπίσαμε προβληματικές συνθήκες στον υπόγειο χώρο, δεν μας σταμάτησε. Απλά μας δημιούργησε την πρόσθετη υποχρέωση να καταθέσουμε μελέτη γι’ αυτές τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν».
-Τι πρέπει να συμβεί επί της ουσίας για να προχωρήσετε στο επόμενο στάδιο αποκατάστασης;
«Καταρχάς απαιτείται συμφωνία των τριών χριστιανικών κοινοτήτων. Τεχνικά όλες οι παρεμβάσεις έχουν σχεδιαστεί και έχουν κατατεθεί στη μελέτη που υλοποιήσαμε, ήδη από τον Φεβρουάριο.
Το Πολυτεχνείο έχει εγκαταστήσει σύστημα παρακολούθησης με ειδικά όργανα σε εργαστήρια δίπλα στον Πανάγιο Τάφο, για να έχει εικόνα για τη δυναμική συμπεριφορά του μνημείου καθώς και για τη θερμοϋδρική».
-Υπάρχει κίνδυνος για τους προσκυνητές σε περίπτωση κατάρρευσης;
«Μελετήσαμε τους κινδύνους και προληπτικά προτείναμε τις παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν. Δεν καταστροφολογούμε, διότι η πρόληψη των καταστροφών είναι αυτή που χρειάζεται. Οι κίνδυνοι είναι υπαρκτοί, έχουν διαγνωστεί, και τους έχουμε επισημάνει για να μπορούν οι χριστιανικές κοινότητες να λάβουν τα μέτρα τους».
-Είχατε επισκεφθεί ξανά τον Πανάγιο Τάφο, πριν σας ανατεθεί η μελέτη και επίβλεψη του έργου;
«Βεβαίως. Στο διάστημα 2010-2012 είχαμε προσφέρει εθελοντικά με την ομάδα μου, τις υπηρεσίες μας στο ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, για να μελετήσουμε κάποια από τα προβλήματα του ναού της Αναστάσεως συνολικά, και είχαμε καταθέσει σχετική μελέτη. Επομένως γνωρίζαμε ήδη το χώρο, όπως και το πρόβλημα που υπήρχε με το Ιερό Κουβούκλιο, για την αποκατάσταση του οποίου δεν υπήρχε καμία συναίνεση κοινής αντιμετώπισης από τις τρεις κοινότητες» .
-Ποια είναι τα δικά σας συναισθήματα μετά την ολοκλήρωση του έργου;
«Καταρχάς έχουμε ένα αίσθημα περηφάνιας, γιατί μπορέσαμε να ανταποκριθούμε σε ένα σύνολο προκλήσεων, τεχνικών, θρησκευτικών, πολιτιστικών και πολιτικών.
Αυτό είναι ένα μήνυμα για την Ελλάδα και για τον κόσμο, γιατί Έλληνες ήταν αυτοί που υλοποίησαν το συγκεκριμένο έργο, σε συνεργασία με τις τρεις χριστιανικές κοινότητες, σε διάλογο, με αρμονία, με σεβασμό, με διαφάνεια, οικονομία και εγκαίρως.
Από εκεί και ύστερα αισθάνομαι πολύ μεγάλη συγκίνηση την οποία προκαλεί όχι μόνο το μνημείο, αλλά και το γεγονός ότι βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ανθρωπότητας. Όταν κάποιοι προσκυνούν τον Πανάγιο Τάφο, βρίσκεται μαζί μας όλη η ανθρωπότητα.
Η ενέργεια του χώρου είναι τρομακτική και αυτή τη στιγμή με τα μάτια της ψυχής μου, βρίσκομαι εκεί».
-Πόσο άμεσα πρέπει να ξεκινήσει το επόμενο στάδιο εργασιών αποκατάστασης;
«Πιστεύω ότι πρέπει να ξεκινήσουν το αργότερο μέχρι τον Ιούνιο για να μπορεί να παραδοθεί το έργο, σύμφωνα με τις δικές μας προδιαγραφές και σχεδιασμό, το αργότερο έως τον επόμενο Μάρτιο πριν το Πάσχα.
Όπως καταλαβαίνετε το Πάσχα είναι ορόσημο για τον Πανάγιο Τάφο, καθότι το Άγιο Φως μεταφέρεται από εκεί σε όλο τον κόσμο».
