Οι παλιότεροι πολιτισμοί κατέγραψαν τις γνώσεις τους σε πάπυρους, κειμήλια, ακόμα και τοιχογραφίες, παίζοντας κάποιες φορές με την υπομονή των μελλοντικών γενιών.
Πόσο μάλλον που στο διάβα του ιστορικού χρόνου η ικανότητά μας να διαβάζουμε τις γλώσσες του παρελθόντος έχει χαθεί, συμβάλλοντας ακόμα περισσότερο στα μυστήρια των κειμένων που κρυπτογραφήθηκαν εσκεμμένα για να γίνουν κατανοητά μόνο από λίγους, μυημένους και εκλεκτούς.
Πολλά και τρανταχτά τα μυστικά της αρχαιολογίας που προσπαθούν εδώ και αιώνες να διαβάσουν οι ειδικοί. Κάθε μάλιστα μικρή ή μεγαλύτερη επιτυχία τους ισοδυναμεί με αποκάλυψη νέων γνώσεων για τα πεπραγμένα κοινωνιών ή μικρότερων ομάδων.
Εμείς έχουμε τον περιβόητο πήλινο Δίσκο της Φαιστού των 15 εκατοστών και 4.000 ετών που προσπαθούν οι μελετητές να διαβάσουν εδώ και έναν αιώνα (από το 1908 που ανακαλύφθηκε). Τα 45 σύμβολα κάθε πλευράς έχουν πονοκεφαλιάσει την επιστήμη εδώ και δεκαετίες, αλλά πρόσφατα και έπειτα από έξι χρόνια κοπιώδους δουλειάς, ομάδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης κατάφερε να τον διαβάσει σε ποσοστό 90%.
Η λέξη που έρχεται και επανέρχεται μονίμως είναι η «μητέρα», κάτι που υποδηλώνει ότι πρόκειται για θρησκευτικό ύμνο των Μινωιτών στη μητέρα θεά του πολιτισμού τους. Η μια πλευρά του Δίσκου είναι αφιερωμένη σε μια εγκυμονούσα γυναίκα και η άλλη σε μία που γεννά, αν και τα τελευταία κομμάτια του παζλ δεν έχουν μπει ακόμα…
Το Χειρόγραφο Βόινιτς
Το σκανδαλωδώς δύσκολο στην αποκρυπτογράφησή του Χειρόγραφο Βόινιτς έχει ντροπιάσει τόσους και τόσους κρυπταναλυτές αρνούμενο να αποκαλύψει τα μυστικά που κρύβει στις εικονογραφημένες σελίδες του. Παρά το πείσμα του όμως, επέτρεψε κάποιες κλεφτές ματιές στο εσωτερικό του, χάρη πάντα στις ακούραστες προσπάθειες του καθηγητή γλωσσολογίας Stephen Bax.
Ο γλωσσολόγος σκέφτηκε να ανατρέξει σε αναγνωρίσιμα φυτά αλλά και σύμβολα του ζωδιακού κύκλου μπας και διαβάσει το μεσαιωνικό κρυπτογράφημα που έμεινε γνωστό με το όνομα του πολωνοαμερικανού παλαιοβιβλιοπώλη Βίλφριντ Βόινιτς που το απέκτησε το 1912. Κι ενώ κάθε δαιμόνια τεχνική των αποκρυπτογράφων απέτυχε στο παρελθόν, η εντυπωσιακά εύκολη στη σύλληψη ιδέα του κυρίου καθηγητή απέδωσε καρπούς!
Ο Bax θεώρησε πως μέσα στις αναρίθμητες απεικονίσεις φυτών και άστρων που περιέχει το χειρόγραφο, κάποια θα ήταν γνωστά και αναγνωρίσιμα. Υπέθεσε μάλιστα πως κάπου εκεί κοντά θα ήταν και το -κωδικοποιημένο- όνομά τους. Και χτύπησε διάνα! Η λέξη «Ταύρος» αναγνωρίστηκε, ας πούμε, δίπλα σε έναν συνδυασμό αστέρων που έμοιαζε με τις Πλειάδες, το αστρικό σμήνος που ανήκει στον αστερισμό του Ταύρου.
Ονόματα φυτών και βοτανιών άρχισαν να ξεπηδούν από το κρυπτογράφημα όταν ο γλωσσολόγος σκέφτηκε να συμβουλευτεί μεσαιωνικά πονήματα περί βοτανολογίας. «Άρκευθος», «κορίανδρος» και άλλες τέτοιες λέξεις διαβάστηκαν δίπλα σε διαστρεβλωμένες αναπαραστάσεις τους, όπως ακριβώς είχε υποθέσει ο Bax.
Ο καθηγητής αποκρυπτογράφησε 14 χαρακτήρες, που του επέτρεψαν να διαβάσει άλλες έξι λέξεις. Παρά το γεγονός ότι η ανακάλυψή του δεν του επέτρεψε να διαβάσει όλο το κείμενο, απέδειξε πάντως πως το άγνωστο αλφάβητο δεν είναι κάποια περίτεχνη φάρσα του 15ου αιώνα, όπως υπέθεταν οι ειδικοί λόγω της αδυναμίας τους να σπάσουν τον ερμητικό κώδικά του. Το επίμονο κρυπτογράφημα παραείναι αληθινό…
Η μοίρα της Κιβωτού της Διαθήκης
Τα εβραϊκά δεν είναι μυστηριώδης γλώσσα, έπρεπε ωστόσο κάποιος να σπάσει τον κώδικά τους ώστε να διαβάσει ένα κρυπτογραφημένο κείμενο που αποκαλύπτει τι συνέβη υποτίθεται στην περιβόητη Κιβωτό της Διαθήκης μετά τη λεηλασία του Ναού του Σολομώντα. Η «Πραγματεία των Αγγείων», όπως αποκαλείται το μυστηριώδες κείμενο, ισχυρίζεται ότι πριν ο βαβυλώνιος βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ Β’ καταστρέψει τον λαμπρό ναό το 586 π.Χ., το ιερό κειμήλιο είχε φυγαδευτεί από το εσωτερικό του με τη βοήθεια προφητών και Λευιτών.
Το μυστηριώδες κείμενο δεν βοηθά βέβαια καθόλου τους κυνηγούς θησαυρών, μιας και το μόνο που μας λέει για τα χρυσάφια του Ναού του Σολομώντα είναι ότι διασκορπίστηκαν και κρύφτηκαν όχι μόνο σε όλο το Ισραήλ, αλλά και στη Βαβυλωνία. Ακόμα πιο σφραγισμένα είναι τα χείλη του για τη μοίρα της Κιβωτού της Διαθήκης, η τοποθεσία της οποίας δεν θα αποκαλυφθεί «μέχρι τη μέρα του ερχομού του μεσσία υιού του Δαυίδ».
Αν το χειρόγραφο έχει ιστορική αξία ή είναι απλώς ευσεβείς ιερατικοί πόθοι, αυτό μένει να φανεί. Για την ώρα πάντως, το γεγονός ότι ακόμα και κάποιες από τις πληροφορίες του να είναι αληθείς, το πράγμα λογίζεται κατακλυσμιαίο για τους βιβλικούς μελετητές που συνηθίζουν να δουλεύουν χωρίς καμία χείρα βοηθείας…
Οι Πάπυροι του Ερκουλάνεουμ
Όταν ο Βεζούβιος εξαφάνισε από προσώπου γης την Πομπηία το 79 μ.Χ., κατέστρεψε επίσης και το γειτονικό Ερκουλάνεουμ (Ηράκλειο) της Καμπανίας. Παρά την τέφρα και τη λήθη, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ήδη από το 1752 τη δημοτική βιβλιοθήκη αλλά και 1.800 καμένους παπύρους. Κι ενώ ο θησαυρός ήταν για χρόνια κατεστραμμένος, μια νέα επιστημονική ανάλυση των παπύρων αποκάλυψε προσφάτως ότι οι γραφείς εκείνης της εποχής χρησιμοποιούσαν σκόπιμα μελάνη που περιείχε μέταλλο και συγκεκριμένα μόλυβδο.
Η ανακάλυψη ανατρέπει τα έως τώρα δεδομένα, καθώς δείχνει ότι η χρήση της μεταλλικής μελάνης ήταν συνηθισμένη στον ελληνορωμαϊκό κόσμο πολύ νωρίτερα από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες μέχρι σήμερα. Οι μελετητές των αρχαίων κειμένων θεωρούσαν ότι τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα έως τον 4ο ή 5ο αιώνα μ.Χ. γράφονταν σε παπύρους κυρίως με οργανική μελάνη (με βάση τον άνθρακα). Ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η ανακάλυψη διευκολύνει τους επιστήμονες να διαβάσουν τα σπάνια χειρόγραφα που φυλάνε ακόμη τα μυστικά τους, καθώς η μεταλλική μελάνη ανταποκρίνεται καλύτερα στις σύγχρονες τεχνικές απεικόνισης.
Κι έτσι μέσω καινοτόμων απεικονιστικών τεχνικών, κατάφεραν να πιάσουν ελληνικές λέξεις και σύντομες φράσεις, κάτι που επιβεβαίωσε την υπόθεση ότι η «βίλα των παπύρων» του Ερκουλάνεουμ φιλοξενεί αρχαιοελληνικά συγγράμματα. Παρά την κακή τους κατάσταση μάλιστα, οι Πάπυροι του Ερκουλάνεουμ παραμένουν ανεκτίμητης αρχαιολογικής σημαίας, μιας και συναπαρτίζουν τη μόνη ολοκληρωμένη βιβλιοθήκη του αρχαίου κόσμου.
Ένας πάπυρος που κατάφερε να διαβαστεί περιείχε χαμένα γραπτά του Επίκουρου και οι αρχαιολόγοι υποθέτουν πως η βιβλιοθήκη του Ερκουλάνεουμ περιέχει αντίστοιχους θησαυρούς…
Η μεσαιωνική Οφθαλμολογική Εταιρία και τα γραπτά της
Μια φιλελεύθερη μυστική αδελφότητα του Μεσαίωνα παθιασμένη με την οφθαλμολογική έρευνα έφερε στο φως το περιβόητο Κρυπτογράφημα Copiale, που δεν αποκλείεται να είναι το μόνο σωζόμενο μνημείο της. Το σατανικά δύσκολο στην αποκωδικοποίησή του χειρόγραφο των 105 σελίδων και 75.000 χαρακτήρων του 18ου αιώνα παρέμενε αδιάβαστο για περισσότερα από 260 χρόνια με τα ακατάληπτα σύμβολα και τους ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες του.
Τα μόνα που είχαν διαβαστεί ήταν οι φρασούλες «Phillipp 1866» και «Copiales 3», απ’ όπου πήρε το κρυπτογράφημα το όνομά του. Διαπανεπιστημιακή ομάδα από ΗΠΑ και Σουηδία δοκίμασε μάλιστα περισσότερες από 80 γνωστές γλώσσες, καταλήγοντας πως οι ελληνικοί και λατινικοί χαρακτήρες είναι εκεί για να μπερδεύουν τον αναγνώστη και όχι να τον διευκολύνουν!
Τα γερμανικά ήταν τελικά η γλώσσα-κλειδί (το χειρόγραφο βρέθηκε στο Βερολίνο) και κάποια στιγμή ο ερμητικός κώδικας έσπασε. Και αποκάλυψε μια γερμανική μυστική κοινωνία, το Τάγμα των Οφθαλμίατρων, περιέχοντας τα ιεροτελεστικά τους, τις τελετές μύησης και τις σχέσεις τους με το άλλο περιβόητο τάγμα της εποχής, τους Ελευθεροτέκτονες.
Παρά την εμμονή με τον οφθαλμό, οι ερευνητές υποθέτουν πως τα μέλη της σέχτας δεν ήταν καν γιατροί ή οφθαλμίατροι, μιας και το μάτι ήταν γνωστό σύμβολο πολλών μασονικών εταιριών…
Το αιγυπτιακό Βιβλίο των Ξορκιών
Δεκαετίες προσπαθειών ευοδώθηκαν το 2014, όταν ομάδα ειδικών κατάφεραν να σπάσουν έναν επίμονο αιγυπτιακό κώδικα και διάβασαν με μεγάλη έκπληξη πως δεν ήταν παρά εγχειρίδιο για ξόρκια και κατάρες! Οι εικονογραφημένες σελίδες του περιείχαν προσευχές για τους Αιγύπτιους που έψαχναν την αγάπη, την επαγγελματική επιτυχία και την ίαση από κάποια ασθένεια.
Πλάι στους εξορκισμούς, υπάρχουν και εδάφια που μπορούν είτε να σε συμφιλιώσουν με τον εχθρό σου είτε να σε βοηθήσουν να τον συντρίψεις. Στη 1.300 ετών περγαμηνή αναφέρεται ακόμα και ο Ιησούς Χριστός και ο ορθόδοξος χριστιανισμός πρέπει να έπαιξε τον δικό του ρόλο στη σύνταξη του μαγικού κειμένου.
Το «Εγχειρίδιο της Τελετουργικής Ισχύος», όπως ονομάστηκε τελικά, δεν αποκαλύπτει βέβαια τα πώς, τα πού και τα πότε, η κοπτική γραφή του υποδηλώνει πάντως την Άνω Αίγυπτο και πιθανότατα την αρχαία Ερμούπολη (Κμουν)…
