Οι Σταυροφορίες λογίζονται ακόμα και σήμερα ως τα πλέον αμφιλεγόμενα γεγονότα της ευρωπαϊκής ιστορίας, αν και ο αντίκτυπός τους στον καθορισμό της Ευρώπης ήταν κολοσσιαίος.
Ενωμένοι με θρησκευτικό ζήλο, οι ευρωπαίοι μονάρχες αποφάσισαν να προσκυνήσουν με τα όπλα στους Αγίους Τόπους και να ανακαταλάβουν τα ιερά και όσια της χριστιανοσύνης.
Η Πρώτη Σταυροφορία (1096-1099) είχε μια σχεδόν μαγική επιτυχία, καθώς οι Σελτζούκοι Τούρκοι, κατακτητές της Μέσης Ανατολής, ηττήθηκαν αναπάντεχα από τους φράγκους πολεμιστές, αν και επόμενες δεν έμελλε να έχουν την ίδια τύχη.
Αφήνοντας κατά μέρος το θρησκευτικό μίσος και την ηθική παρακμή που εδράζεται εκεί, οι Σταυροφορίες δεν είναι στα σίγουρα η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στιγμή δόξας και θριάμβου, καθώς είναι γεμάτες από παταγώδεις αποτυχίες και μαύρα γεγονότα.
Απλώς κάποια είναι και χιουμοριστικά μέσα στην τραγικότητά τους…
Ο Πέτρος ο Ερημίτης και η Σταυροφορία του Λαού
Ήταν το 1095 όταν ο πάπας Ουρβανός Β’ μίλησε στη Σύνοδο του Κλερμόν της Γαλλίας καλώντας σε ιερό πόλεμο κατά των Τούρκων. Μεταξύ των πιστών που συντάχθηκαν με το κάλεσμα του ποντίφικα ήταν και ο γάλλος μοναχός Πέτρος της Αμιένης, ένας ενθουσιώδης και πειστικός καλόγερος που μετατράπηκε ευθύς σε έναν από τους φανατικότερους κήρυκες της Πρώτης Σταυροφορίας. Κι έτσι πριν καλά καλά το καταλάβει, το ποίμνιο και οι ακόλουθοί του είχαν γιγαντωθεί.
Αν και ο ζήλος και ο φανατισμός δεν εξασφαλίζουν τη νίκη στο πεδίο της μάχης. Το 1096 ο ρακένδυτος Πέτρος ο Ερημίτης πάνω στο γαϊδουράκι του και ο στρατός του από 100.000 αγρότες και γυναικόπαιδα ξεκίνησαν για την ιερή αποστολή τους, μήνες πριν από τα κύρια στρατεύματα των Σταυροφόρων. Η «Σταυροφορία του Λαού», όπως ονομάστηκε, πέρασε από την Κωνσταντινούπολη του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ του Κομνηνού, αν και στις πρώτες μάχες της με τους Τούρκους ηττήθηκε και αναγκάστηκαν οι φτωχοί σταυροφόροι να επιστρέψουν στην Κωνσταντινούπολη περιμένοντας τα στρατεύματα του Πάπα.
Το 1098 ο Πέτρος ο Ερημίτης είπε να βάλει τέλος στον άδοξο αγώνα, καθώς του φάνηκε ότι η Σταυροφορία δεν ήταν καλή ιδέα. Κι έτσι είπε να εγκαταλείψει το στρατόπεδο νύχτα, μόνο που συνελήφθη από τους Σταυροφόρους, οι οποίοι τον ανάγκασαν να ικετεύσει για τη ζωή του και τον έστειλαν πίσω στο πεδίο της μάχης…
Η Σταυροφορία του Φρειδερίκου Β’
Ο Φρειδερίκος Β’ Χοενστάουφεν, εγγονός του Φρειδερίκου Α’ Βαρβαρόσσα, όταν δεν αφοριζόταν από τους Πάπες της εποχής του, ονειρευόταν τη Μέση Ανατολή στο πιάτο του. Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, βασιλιάς της Γερμανίας και της Σικελίας, είπε το 1229 να αυτοανακηρυχθεί και βασιλιάς της Ιερουσαλήμ! Ο Φρειδερίκος καθυστερούσε εδώ και χρόνια τη Σταυροφορία που του είχε παραγγείλει ο Πάπας Γρηγόριος Θ’, γι’ αυτό και τον αφόρισε. Αφού αφορίστηκε, σάλπαρε τελικά για τους Αγίους Τόπους (1228-1229), αν και δεν είχε τώρα την παπική εύνοια, κάτι που έφερε και δεύτερο αφορισμό του!
Ο Φρειδερίκος δεν νοιαζόταν όμως γι’ αυτά ούτε και για το θρησκευτικό μέρος της Σταυροφορίας, καθώς το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν η εξουσία και τα νέα εδάφη. Κι έτσι χωρίς καλά καλά να εμπλακεί σε μάχη, εξασφάλισε από τον άραβα σουλτάνο της Αιγύπτου τη Βηθλεέμ, τη Ναζαρέτ και την Ιερουσαλήμ, σε μια συμφωνία που εγκαθίδρυσε ανακωχή χριστιανών και μουσουλμάνων για 10 χρόνια.
Ο Φρειδερίκος αυτοανακηρύχθηκε επισήμως βασιλιάς της Ιερουσαλήμ, αν και ο τίτλος του αμφισβητήθηκε ευρέως τόσο από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όσο και την ευρωπαϊκή αριστοκρατία. Κι έτσι αφορίστηκε για τρίτη φορά, τώρα από τον Πάπα Ιννοκέντιο Δ’! Όταν έληξε το σύμφωνο ειρήνης, οι μουσουλμάνοι ανακατέλαβαν στα γρήγορα την Ιερουσαλήμ, εγκαινιάζοντας μια περίοδο κατοχής της πόλης που έμελλε να κρατήσει αιώνες…
Η Σταυροφορία των Παιδιών
Οι Σταυροφορίες που πυροδοτούνταν από σφοδρά θρησκευτικά αισθήματα δεν περιορίζονταν μόνο σε τακτικούς στρατούς. Αν και ο Πάπας ήξερε ότι οποιοσδήποτε ιερός πόλεμος δεν βασιζόταν στη δύναμη των όπλων ήταν καταδικασμένος να αποτύχει, κι έτσι δεν έδινε την επίσημη έγκρισή του σε απόπειρες του λαού, όπως στη μοιραία Σταυροφορία των Παιδιών του 1212.
Για τα γεγονότα της ιδιαίτερης αυτής Σταυροφορίας ιστορική συναίνεση δεν υπάρχει, ξέρουμε πάντως ότι δύο τάγματα με παιδιά και εφήβους αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους: το γερμανικό είχε αρχηγό τον Νίκολαους από την Κολωνία και το γαλλικό τον Στεφάν. Ο Στεφάν και τα 30.000 αμούστακα αγόρια του προσπάθησαν να αποσπάσουν την υποστήριξη του γάλλου βασιλιά με μια σειρά από δακρύβρεχτες παιδικές επιστολές, αν και αυτό δεν έφτανε. Είναι πιθανό ότι παρά τις τόσες περιπέτειές τους να μην έφτασε ούτε ένα στους Αγίους Τόπους: δύο από τα καράβια που τα μετέφεραν βούλιαξαν, ενώ όσα πάτησαν στεριά, αποβιβάστηκαν στη Βόρεια Αφρική, όπου πουλήθηκαν σκλάβοι.
Όσο για το γερμανικό τάγμα των 20.000 παιδιών, αυτό έφτασε στη Γένοβα, όταν και διαλύθηκε σε πολλά κομμάτια, καθώς το εγχείρημα φάνταζε σωστή αποκοτιά. Πολλά πουλήθηκαν σκλάβοι, άλλα παρέμειναν στην Ιταλία σε ανάδοχες οικογένειες και όσα έφτασαν τελικά στους Αγίους Τόπους, αποδεκατίστηκαν από πειρατές και μουσουλμάνους πολέμαρχους…
Η Όγδοη Σταυροφορία και η δυσεντερία
Μέχρι τα τέλη του 13ου αιώνα, ο ιδεαλισμός που περιέβαλλε συνήθως τις Σταυροφορίες είχε εξασθενίσει, αν και ο Λουδοβίκος Θ’ της Γαλλίας ήταν ένας από τους ελάχιστους ευρωπαίους μονάρχες που συνέχιζαν να πιστεύουν στους ιερούς σκοπούς τους. Ιπποτικός και γενναίος, η απόλυτη ενσάρκωση του καλού χριστιανού βασιλιά είχε ενορχηστρώσει την Έβδομη Σταυροφορία το 1248, μετρώντας άλλη μια πανωλεθρία για τη χριστιανική Ευρώπη: όχι μόνο δεν κατάφερε να υποτάξει την Αίγυπτο, ισχυρό προπύργιο του μουσουλμανικού κόσμου, αλλά συνελήφθη και αναγκάστηκε η Γαλλία να πληρώσει βαρύτατα και ντροπιαστικά λύτρα για την απελευθέρωσή του.
Παθιασμένος όμως καθώς ήταν, ο Λουδοβίκος αποφάσισε να παλέψει για τη χριστιανοσύνη άλλη μια φορά το 1270. Τώρα στόχος του ήταν η Τυνησία, καθώς μετά την κατάληψή της η πάλη με την Αίγυπτο θα ήταν ευνοϊκότερη. Τα πράγματα όμως δεν πήγαν για άλλη μια φορά καλά για τον ευρωπαίο ηγεμόνα, καθώς με το που αποβιβάστηκαν τα στρατεύματά του στη Βόρεια Αφρική, χτυπήθηκαν από δυσεντερία. Ο στρατός του αποδεκατίστηκε από τις αρρώστιες και ο ίδιος ο Λουδοβίκος πέθανε τον Αύγουστο, μετρώντας άλλη μια πανωλεθρία στο έδαφος των απίστων…
Οι ντροπιασμένες γυναίκες και η Σταυροφορία του 1101
Πολλοί άνθρωποι που είχαν πάρει τον όρκο του Σταυροφόρου το 1096 ήταν στην πραγματικότητα κατατρομοκρατημένοι με το ενδεχόμενο της εκστρατείας στη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, άλλοι τόσοι που είχαν πάρει μέρος στην Πρώτη Σταυροφορία και αντίκρισαν τον τρόμο με τα μάτια τους είχαν αυτομολήσει ή λιποτακτήσει, καθώς το πράγμα φάνταζε τραγωδία. Ακόμα και ηγετικές προσωπικότητες εγκατέλειπαν τα πεδία της μάχης, γι’ αυτό και στράφηκε κάποια στιγμή η Ευρώπη εναντίον τους.
Λιποτάκτες και όσοι πάτησαν τον ιερό τους όρκο ήταν τώρα στο στόχαστρο, καθώς η χριστιανοσύνη είχε πια στα χέρια της τους Αγίους Τόπους και οι Σταυροφόροι αναζητούσαν απελπισμένα βοήθεια για την υπεράσπιση των νέων εδαφών. Ο Πάπας απειλούσε με αφορισμό όσους είχαν δηλώσει συμμετοχή στις Σταυροφορίες αλλά δεν είχαν ενταχθεί στον ιερό στρατό. Σε όλη την Ευρώπη, οι ντροπιασμένες οικογένειες ανάγκαζαν τους λιποτάκτες να προσχωρήσουν στα στρατεύματα και πολλές γυναίκες ανέλαβαν τα ηνία, καθώς δεν μπορούσαν να ζουν με το όνειδος των αντρών τους που δεν εκπλήρωναν το ιερό καθήκον τους.
Από τις δικές τους κυρίως ενέργειες και την αφόρητη πίεση στους άντρες τους ενορχηστρώθηκε η Σταυροφορία του 1101, που ήταν κυρίως μια εκστρατεία του λαού, απαρτιζόμενη από πρώην λιποτάκτες και ανθρώπους που είχαν πατήσει τους όρκους τους στη Σταυροφορία. Ακόμα και ο κόμης της Βουργουνδίας, Στέφανος, που ηγούνταν των γάλλων ιπποτών, αναγκάστηκε να ενταχθεί στην αποστολή του 1101 εξαιτίας της γυναίκας του, που έφερε βαρέως το γεγονός ότι ο σύζυγός της είχε εγκαταλείψει την Πρώτη Σταυροφορία μετά την αιματοβαμμένη πολιορκία της Αντιόχειας.
Αν και αυτή η Σταυροφορία έμελλε να γίνει παταγώδης αποτυχία. Οι Τούρκοι νίκησαν αποφασιστικά σε κάθε μάχη και έστειλαν την ιερή αποστολή στα Τάρταρα. Όσο για τον Στέφανο, σκοτώθηκε το 1102…
