Ιστορίες για επιχειρήσεις κατασκοπείας και αντικατασκοπείας από τους μεγάλες παίκτες του χώρου κυκλοφορούν μαζικά και κατά μυριάδες, κάνοντας συνήθως τον κόσμο μας ένα ακόμα πιο ζοφερό μέρος.
Την ώρα όμως που οι πρακτόρικες κόντρες Βρετανών και Γερμανών πριν και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου δεν έχουν να ζηλέψουν σε τίποτα από τον ψυχροπολεμικό ανταγωνισμό των μυστικών υπηρεσιών ΗΠΑ και ΕΣΣΔ στα νεότερα χρόνια, δεν είναι φυσικά οι μόνες κατασκοπευτικές επιχειρήσεις που έμειναν θρυλικές.
Δεν χρειάζεται πάντα να είσαι πρακτόρικος κολοσσός για να πάρεις το πάνω χέρι στο παιχνίδι των μυστικών αποστολών, καθώς λίγη πανούργα σκέψη είναι συχνά υπεραρκετή σε επίπεδο συλλογής πληροφοριών…
Το ολλανδικό «Δωμάτιο 14»
Όταν τρύπωσαν στον ιαπωνικό δημόσιο λόγο οι δηλώσεις για εδαφικό επεκτατισμό της αυτοκρατορίας, ως απάντηση στα πιεστικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, οι Ολλανδοί άρχισαν να ανησυχούν για τους πιθανούς κινδύνους που θα έθετε η νέα πολιτική για τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Η ολλανδική Υπηρεσία Ανατολικο-Ασιατικών Ζητημάτων συνειδητοποίησε άξαφνα ότι οι γνώσεις της για την ιαπωνική πολιτική και τη στρατιωτική της δύναμη παραήταν περιορισμένες και αποφάσισε ότι χρειαζόταν καλύτερη κατασκοπία στο Αυτοκρατορικό Ναυτικό της Ιαπωνίας.
Ένας σταθμός αναχαίτισης των ιαπωνικών ραδιοεκπομπών στήθηκε λοιπόν στη Βαταβική Δημοκρατία, με σκοπό να μάθουν οι Ολλανδοί την επιχειρησιακή ετοιμότητα του ιαπωνικού Ναυτικού αλλά και το δόγμα που επικρατούσε στην άμυνα της χώρας. Ο σταθμός αναχαίτιζε επίσης μηνύματα από τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, αν και το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στρεφόταν στην Ιαπωνία. Ολλανδοί αξιωματικοί του Ναυτικού άρχισαν τότε να εκπαιδεύονται τόσο στην ιαπωνική γλώσσα και τον πολιτισμό όσο και στην τέχνη της κρυπτογράφησης.
Το 1934 ο πλωτάρχης Νουμπόερ τέθηκε επικεφαλής ενός νεοσύστατου πρακτόρικου οργανισμού του Βασιλικού Ολλανδικού Ναυτικού στην Μπατάβια, όταν και κατάφερε να εκτελέσει μέχρι κεραίας το πλάνο. Οι Ολλανδοί έσπασαν την κρυπτογράφηση των Ιαπώνων και είχαν τώρα πανέτοιμο ένα πλήρες σχέδιο μάχης των δύο στόλων, με προσημειωμένες τις θέσεις των ιαπωνικών πολεμικών αλλά και την επιχειρησιακή τους ετοιμότητα. Η περισσότερη δουλειά έγινε στο νέο κέντρο που έστησαν οι Ολλανδοί στην πρωτεύουσα της Δυτικής Ιάβας, το Μπαντούνγκ, και πήρε το κωδικό όνομα «Δωμάτιο 14». Εκεί έσπασαν οι Ολλανδοί τον περιβόητο μυστικό κώδικα των Ιαπώνων που οι Αμερικανοί ονόμαζαν «Μπλε Κώδικα» και οι Ολλανδοί απλώς «Τελεία», εξαιτίας του σημείου στίξης που επανεμφανιζόταν στο τέλος κάθε σειριακής κωδικοποιημένης διάταξης.
Τώρα οι Ολλανδοί διέθεταν έναν ολοκληρωμένο και επικαιροποιημένο γεωγραφικό χάρτη με τα στίγματα των ιαπωνικών πλοίων, μπορώντας να προβλέψουν πια με μεγάλη ακρίβεια τις κινήσεις αλλά και τις προθέσεις των ιαπώνων επιτελαρχών. Μετά το 1937 όμως, καθώς οι Ιάπωνες ετοιμάζονταν για πόλεμο, άλλαξαν τον τρόπο επικοινωνίας τους σε ακόμα πιο περίπλοκους κώδικες, την ίδια ώρα που ο ικανότατος πλωτάρχης απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του…
Η πυραυλική βάση Πεενεμούντε
Έχει υποστηριχθεί συχνά ότι αν η βρετανική αεροπορία δεν είχε καταστρέψει έγκαιρα τις εγκαταστάσεις του Πεενεμούντε, τότε η έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα ήταν ενδεχομένως διαφορετική. Εγκατεστημένη σε ένα νησάκι της Βαλτικής Θάλασσας, η πυραυλική βάση μετατράπηκε σε κέντρο στρατιωτικής καινοτομίας με σκοπό την παραγωγή «όπλων-θαυμάτων» για λογαριασμό των Ναζί, όπως οι διαβόητοι πύραυλοι V-1 και V-2, με τους οποίους σκόπευε να ισοπεδώσει ο Χίτλερ τη Βρετανία και να πάρει την παρτίδα.
Τον Αύγουστο του 1943, τα βρετανικά βομβαρδιστικά απελευθέρωσαν περισσότερους από 2.000 τόνους εκρηκτικής ύλης στις ναζιστικές ερευνητικές εγκαταστάσεις, καθυστερώντας την έρευνα της τεχνολογίας για τους V-2 κατά τουλάχιστον δύο μήνες (παρά το γεγονός ότι τα δοκιμαστικά συνεχίστηκαν αλλού). Ο βομβαρδισμός δεν θα ήταν δυνατός χωρίς τις πολύτιμες πληροφορίες που παρείχε ο κατασκοπικός βραχίονας της Πολωνικής Εθνοφυλακής!
Οι πρώτες ενδείξεις ότι κάτι περίεργο συνέβαινε στο Πεενεμούντε προέκυψαν από πολωνό πληροφοριοδότη, που απασχολούνταν σε τσέχικη χαλυβουργία στη Βιτόβνιτσα. Εκεί λάμβανε χώρα ένα απόρρητο ναζιστικό πρόγραμμα κατασκευής προωθημένων τεχνολογικά πυρομαχικών, το οποίο αποκάλυψε το «καρφί». Λίγο αργότερα, ένας πολωνός πράκτορας («Πηγή Ζ») έπιασε δουλειά στο Πεενεμούντε και κόμισε στους Συμμάχους πολύτιμες πληροφορίες για τους πρωτοποριακούς πυραύλους που δοκίμαζαν οι ναζί επιστήμονες, αλλά και τις ακριβείς γεωγραφικές συντεταγμένες των κτιριακών εγκαταστάσεων.
Τον Δεκέμβριο του 1943, η πολωνική Αντίσταση ενημέρωσε τους Συμμάχους ότι νέα και υπόγεια αυτή τη φορά ερευνητικά κέντρα είχαν στηθεί σε τρία σημεία της Βαυαρίας και στις αρχές του 1944 ήταν και πάλι Πολωνοί αυτοί που εντόπισαν έναν ξεστρατισμένο V-2, τον οποίο καμουφλάρισαν με φυλλώματα για να τον κρύψουν από τους Ναζί. Όταν οι Γερμανοί σταμάτησαν να τον ψάχνουν, πολωνοί επιστήμονες τον αποσυναρμολόγησαν, τον έκρυψαν και κάποια στιγμή κατάφεραν να αποστείλουν τα κομμάτια του στη Βρετανία…
Το σπάσιμο της «Γραμματέως»
Ήταν στη δεκαετία του 1930 όταν η γερμανική εταιρία Siemens ανέπτυξε έναν μηχανικό και κρυπτογραφημένο τηλέτυπο που είπε «Γραμματέα» (Geheimschreiber). Η Γραμματέας πρόσφερε μεγαλύτερη προστασία στα κωδικοποιημένα μηνύματα καθώς μπορούσε να μεταθέσει την τάξη των παλμών, εφαρμόζοντας μια νέα αρχή κωδικοποίησης που θα χρησιμοποιούνταν αργότερα στο διαβόητο «Αίνιγμα».
Μετά την πτώση της Δανίας και της Νορβηγίας τον Απρίλιο του 1940, οι Ναζί απέκτησαν πρόσβαση στις τηλεφωνικές γραμμές της Σουηδίας που εκτείνονταν από τη Σκανδιναβία στη Γερμανία. Σύντομα οι Σουηδοί θα ήταν σε θέση να αναχαιτίζουν τα κωδικοποιημένα γερμανικά μηνύματα. Οι Ναζί, υπεραισιόδοξοι για τη συσκευή τους, δεν έπαιρναν τις απαραίτητες προφυλάξεις και αυτή ακριβώς η αδυναμία θα έμπαινε σύντομα στο στόχαστρο της μαθηματικής διάνοιας Αρνέ Μπέρλινγκ.
Ως επικεφαλής της ομάδας που επιφορτίστηκε με το σπάσιμο της «Γραμματέως», ο Μπέρλινγκ, που δεν διέθετε καμιά εμπειρία στην κρυπτογράφηση ούτε είχε πιάσει ποτέ στο χέρι του τη συσκευή, κατάφερε το ακατόρθωτο: να σπάσει τον κώδικα σε μόλις δύο βδομάδες, επιτυγχάνοντας τον μεγαλύτερο ίσως άθλο που έχει σημειωθεί ποτέ στην ιστορία της κρυπτογραφίας!
Οι μυστικές υπηρεσίες τον προμήθευσαν φυσικά με τόνους υποκλεμμένων μηνυμάτων αλλά και πολλές παραλλαγές στις οποίες είχε χρησιμοποιηθεί ο ίδιος κώδικας, βοηθώντας κατά πολύ το έργο του. Μέσω του κατορθώματός του, η σουηδική αντικατασκοπεία πήρε το πάνω χέρι και γνώριζε τώρα ακόμα και τα πλέον διαβαθμισμένα σχέδια των Ναζί, όπως την «Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα» για την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση! Όσο για τον μαθηματικό, όταν τον ρωτούσαν πώς έσπασε τον απόρθητο κώδικα, εκείνος απαντούσε αδιάφορα: «Ένας μάγος δεν αποκαλύπτει ποτέ τα μυστικά του»…
Τα ραδιενεργά δείγματα τρίχας
Η κεντρική υπηρεσία πληροφοριών της Ινδίας, η RAW, δημιουργήθηκε έπειτα από μια σειρά αποτυχιών σε επίπεδο κρατικών πληροφοριών κατά τους πολέμους με το Πακιστάν και την Κίνα στη δεκαετία του 1960. Η Ίντιρα Γκάντι πίεζε συνεχώς για τη δημιουργία αποτελεσματικής μυστικής υπηρεσίας στα πρότυπα της αμερικανικής CIA και κάποια στιγμή έθεσε επικεφαλής του προγράμματος τον αρχικατάσκοπο Ναθ Κάο.
Το 1977 η Υπηρεσία λάμβανε διαρκώς ανησυχητικές αναφορές ότι το Πακιστάν εξοπλιζόταν με πυρηνικά, αν και έπρεπε να βεβαιωθούν. Έστειλαν λοιπόν έναν πράκτορα στο σημείο που πιστευόταν ότι αναπτύσσονταν τα πυρηνικά του Πακιστάν και εκείνος απέστειλε σύντομα ένα σήμα σε κομμωτήριο που βρισκόταν κοντά στις εγκαταστάσεις! Το μήνυμα περιείχε τρίχες από τα μαλλιά των επιστημόνων που εργάζονταν στη μυστική βάση, οι οποίες μεταφέρθηκαν στην Ινδία και όταν αναλύθηκαν, εντοπίστηκε αυξημένη συγκέντρωση ραδιενέργειας αλλά και υπολείμματα εμπλουτισμένου ουρανίου (που χρησιμοποιείται σε όπλα).
Ο πράκτορας έκανε τις επαφές του και βρήκε επιπρόσθετα πρόθυμο πακιστανό εργαζόμενο που ήθελε να πουλήσει τα σχέδια της εγκατάστασης τους Ινδούς. Ο νεοεκλεγέντας όμως πρωθυπουργός Μοράρτζι Ντεσάι, που ήταν αντίθετος στη δράση των μυστικών υπηρεσιών, κατάφερε να μετατρέψει τον πρακτόρικο θρίαμβο σε διπλωματική τραγωδία. Η RAW χρειαζόταν την έγγραφη άδεια του πρωθυπουργού της χώρας για να πληρώσει τον πακιστανό χαφιέ και ο Ντεσάι αρνήθηκε. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε τηλεφωνική επικοινωνία του με τον πακιστανό στρατάρχη τού αποκάλυψε ότι γνώριζε για το μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα. Οι μυστικές υπηρεσίες του Πακιστάν έκαναν πάρτι με την πληροφορία, ξεθεμελιώνοντας το δίκτυο των ινδών κατασκόπων και αφήνοντας την Ινδία στο μαύρο σκοτάδι…
Η Υπόθεση Πετρόφ
Ο σοβιετικός κατάσκοπος Βλαντιμίρ Πετρόφ κατέφτασε στην Αυστραλία το 1951 με αποστολή να στήσει ένα πρακτόρικο δίκτυο, να παρακολουθεί τους Σοβιετικούς της Αυστραλίας και να υπονομεύει φυσικά κάθε αντισοβιετική ενέργεια. Πρόοδο σημείωσε μικρή και σύντομα επικρίθηκε από το Κρεμλίνο για την αποτυχία του, όταν το πράγμα θα έπαιρνε μια περίεργη τροπή: ο Πετρόφ εξομολογήθηκε τα δεινά του σε πολωνό εμιγκρέ, ο οποίος λειτουργούσε ως κατάσκοπος για λογαριασμό της Αυστραλιανής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ASIO) και ειδοποίησε τους δικούς του ότι είχε στα χέρια του έναν πιθανό αποστάτη.
Ο Πετρόφ πήρε το κωδικό όνομα «Κυβερνητικός Υποψήφιος» και τον Απρίλιο του 1954, έπειτα από έξι βδομάδες διαπραγματεύσεων με τους Αυστραλούς, μάζεψε όσα περισσότερα ντοκουμέντα μπορούσε για τη δράση των Σοβιετικών στην Αυστραλία και αυτομόλησε. Οι μυστικές υπηρεσίες τον έκρυψαν σε κρησφύγετο στα βόρεια του Σίδνεϊ. Οι Σοβιετικοί κατηγόρησαν επισήμως τους Αυστραλούς για απαγωγή του Πετρόφ, αν και σύντομα θα μάθαιναν τη ζοφερή αλήθεια. Η σύζυγός του τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στη σοβιετική πρεσβεία και δύο πράκτορες κατάφτασαν για να την πάνε πίσω στην ΕΣΣΔ ώστε να δικαστεί. Στο αεροδρόμιο, ένα μεγάλο πλήθος μαζεύτηκε για να εμποδίσει την αερομεταφορά της στη Μόσχα, αν και μάταια. Η ASIO αποφάσισε τότε να παρέμβει: όταν το αεροπλάνο σταμάτησε στο Ντάρβιν για ανεφοδιασμό, οι αυστραλοί πράκτορες κατάφεραν να την ξεμοναχιάσουν και να τη ρωτήσουν αν θα ήθελε να παραμείνει στη χώρα. Εκείνη, παρά τους φόβους για την οικογένειά της στη Μόσχα, δέχτηκε απρόθυμα.
Η αβρότητα των αυστραλιανών μυστικών υπηρεσιών βασιζόταν εξάλλου στη σημαντικότητα των πληροφοριών που τους είχε παραδώσει ο Πετρόφ, απ’ όπου έμαθαν για τους οργανισμούς και τα μέσα ενημέρωσης που είχαν διεισδύσει οι Σοβιετικοί, αλλά και τους συνδέσμους τους στην κυβέρνηση…
