Μπορεί να είσαι μαθήτρια Δημοτικού αλλά ακτιβίστρια και κήρυκας της ειρήνης; Αν σε λένε Σαμάνθα Σμιθ, μπορεί και παραμπορεί!
Η ιστορία μας ξεκινά το 1983, όταν ο αμερικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν επιδόθηκε με σφοδρότητα σε μια εκστρατεία προπαγάνδας κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Ο παθιασμένος αντικομμουνιστής Ρίγκαν, αφού αποκάλεσε την ΕΣΣΔ «αυτοκρατορία του κακού», εξαπέλυσε μια σειρά ακραίων επιθέσεων καλώντας σε δραστικές αυξήσεις του αμερικανικού οπλοστασίου ως απάντηση στη συνεχιζόμενη «κόκκινη» απειλή.
Στην Ένωση βέβαια οι εξελίξεις είχαν ήδη οδηγήσει σε μια διαφορετική προσέγγιση αναφορικά με τη Δύση: το 1982 πέθανε ο μακρόβιος ηγέτης Λεονίντ Μπρέζνιεφ και στο τιμόνι της ΕΣΣΔ τον διαδέχτηκε ο σαφώς μετριοπαθέστερος Γιούρι Αντρόποφ. Ο νέος γενικός γραμματέας της Σοβιετικής Ένωσης ήθελε πραγματικά καλύτερες σχέσεις με την καπιταλιστική Δύση και στο πλαίσιο αυτό έλαβε χώρα η αναπάντεχη επιστολογραφία μεταξύ του κοριτσιού από τις ΗΠΑ και του σοβιετικού ηγέτη!
Η Σαμάνθα Σμιθ από το Μέιν έγραψε λοιπόν μια επιστολή στον νέο σοβιετικό ηγέτη στο πλαίσιο σχολικής εργασίας, κάτι που ήταν πολύ συνηθισμένο για τα Αμερικανάκια του Ψυχρού Πολέμου. Η πλειονότητα αυτών των γραμμάτων λάμβαναν συνήθως μια τυπική απάντηση από τα Γραφεία Τύπου των παραληπτών, αν και στην περίπτωση της Σαμάνθα η απάντηση ήρθε κατευθείαν από τον Γιούρι Αντρόποπ, ο οποίος ήθελε προφανώς να στείλει ένα μήνυμα στον Ρίγκαν και το αντισοβιετικό του μένος.
Τον Νοέμβριο του 1982 λοιπόν, η μικρή μαθήτρια από το Μέιν έγραψε στον γενικό γραμματέα της ΕΣΣΔ:
«Αγαπητέ κύριε Αντρόποφ,
Το όνομά μου είναι Σαμάνθα Σμιθ. Είμαι δέκα ετών. Συγχαρητήρια για τη νέα σας δουλειά. Ανησυχώ μήπως Ρωσία και ΗΠΑ ξεκινήσουν πυρηνικό πόλεμο. Θα ψηφίσετε να κάνουμε πόλεμο ή όχι; Αν όχι, πείτε μου σας παρακαλώ πώς θα βοηθήσετε να μην κάνουμε πόλεμο; Αυτή την ερώτηση δεν χρειάζεται να την απαντήσετε, αλλά θα ήθελα να μάθω γιατί θέλετε να κατακτήσετε τον κόσμο ή τουλάχιστον τη χώρα μας; Ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο για μας ώστε να ζούμε μαζί εν ειρήνη και όχι να πολεμάμε.
Δική σας,
Σαμάνθα Σμιθ»
Αποσπάσματα της παιδικής επιστολής δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Πράβντα», η οποία σχολίασε την ερώτησή της για τη δίψα του Αντρόποφ να κατακτήσει τον κόσμο: «Νομίζουμε ότι μπορούμε να συγχωρήσουμε την παραπλάνηση της Σαμάνθα, επειδή το κορίτσι είναι μόνο δέκα ετών». Η μικρή καταχάρηκε μεν που η σοβιετική εφημερίδα τύπωσε το γράμμα της, δεν καταλάβαινε όμως γιατί δεν απαντούσαν στα επιτακτικά ερωτήματά της. Και βέβαια δεν σκόπευε να το αφήσει στην τύχη του!
Κι έτσι κάθισε και έγραψε δεύτερη επιστολή, αυτή τη φορά στον σοβιετικό πρεσβευτή στις ΗΠΑ, με την οποία τον ρωτούσε γιατί ο κύριος Αντρόποφ δεν απαντούσε και αν σκόπευε να το κάνει, προσθέτοντας: «Νομίζω ότι οι ερωτήσεις μου ήταν καλές και δεν πρέπει να παίζει ρόλο αν είμαι 10 χρονών».
Μία εβδομάδα αργότερα, η Σοβιετική Πρεσβεία τηλεφώνησε στο σπίτι της Σαμάνθα για να την ενημερώσει ότι η απάντηση του Γιούρι Αντρόποφ ήταν καθοδόν! Κι έτσι στις 26 Απριλίου 1983 είχε στα χέρια της την απάντηση του σοβιετικού ηγέτη, τυπωμένη σε χρωματιστό χαρτί με μπλε μελάνι. Το ρωσικό πρωτότυπο συνοδευόταν από την επίσημη μετάφρασή του στα αγγλικά.
Αφού την παρομοίασε λοιπόν με την Μπέκι, τη φίλη του Τομ Σόγιερ, και της είπε ότι φαίνεται γενναίο και ειλικρινές κορίτσι, ο ηγέτης έβαλε σκοπό να την καθησυχάσει από τους φόβους της για πυρηνικό όλεθρο, σχολιάζοντας μάλιστα πως «η ερώτησή σου είναι η σημαντικότερη απ’ όσες μπορεί να κάνει ένας σκεπτόμενος άνθρωπος. Θα προσπαθήσω να σου απαντήσω με σοβαρότητα και ειλικρίνεια».
Ο Αντρόποφ της είπε ότι οι Ρώσοι ξέρουν καλά πόσο τρομακτικό πράγμα είναι ο πόλεμος, καθώς «42 χρόνια πριν, η ναζιστική Γερμανία, που προσπάθησε να κατακτήσει όλο τον κόσμο, επιτέθηκε στη χώρα μας, έκαψε και κατέστρεψε πολλές χιλιάδες πόλεων και χωριών μας και σκότωσε εκατομμύρια ρώσους άντρες, γυναίκες και παιδιά. Στον πόλεμο αυτό, που έληξε με μας νικητές, ήμασταν σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών». Πέταξε κατόπιν και το καρφάκι του, λέγοντας πως «ελπίζω να τα ξέρεις αυτά από τα μαθήματα Ιστορίας στο σχολείο σου».
Στην ουσία τώρα της επιστολής, ο Αντρόποφ της είπε ότι η τραγική εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου έπεισε τους Ρώσους ότι το μόνο που πρέπει να θέλουν είναι «να ζούμε εν ειρήνη, να κάνουμε εμπόριο και να συνεργαζόμαστε με όλους τους γείτονές μας στην υφήλιο, όσο κοντά ή μακριά κι αν είναι, και σίγουρα με μια τόσο μεγάλη χώρα όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής».
Φτάνοντας τώρα στην καρδιά της παιδικής απορίας για τον επαπειλούμενο πυρηνικό πόλεμο και το τι προτίθεται να κάνει ο ίδιος για να τον αποτρέψει, ο Αντρόποφ είπε: «Στην Αμερική και στη χώρα μας υπάρχουν πυρηνικά όπλα -φοβερά όπλα- που μπορούν να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους στη στιγμή. Αλλά δεν θέλουμε να χρησιμοποιηθούν ποτέ. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η Σοβιετική Ένωση δήλωσε επισήμως σε όλο τον κόσμο ότι ποτέ –ποτέ– δεν θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα πρώτη ενάντια σε οποιαδήποτε χώρα. Γενικά, προτείνουμε να διακόψουμε την περαιτέρω παραγωγή τους και να προχωρήσουμε στην κατάργηση όλων των πυρηνικών αποθεμάτων στη Γη. Φαίνεται ότι αυτή είναι μια επαρκής απάντηση στη δεύτερη ερώτησή σου ‘‘Γιατί εσείς θέλετε να κάνετε πόλεμο ενάντια σε όλο τον κόσμο ή τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες;’’. Δεν θέλουμε τίποτα τέτοιο. Κανένας στη χώρα μας –κανένας εργάτης, αγρότης, συγγραφέας ή γιατρός, κανένας ενήλικας ή παιδί, ούτε μέλος της κυβέρνησης– δεν θέλει έναν μεγάλο ή ‘‘μικρό’’ πόλεμο».
«Θέλουμε ειρήνη», πρόσθεσε ο Αντρόποφ, «αυτό για το οποίο νοιαζόμαστε εμείς είναι: να καλλιεργούμε στάρι, να χτίζουμε και να εφευρίσκουμε, να γράφουμε βιβλία και να ταξιδεύουμε στο Διάστημα. Θέλουμε ειρήνη για μας και για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Για τα παιδιά μας και για σένα, Σαμάνθα».
Η επιστολή του σοβιετικού γενικού γραμματέα καταλήγει με ανοιχτή πρόσκληση στη Σαμάνθα, «αν το επιτρέψουν οι γονείς σου», να επισκεφτεί την ΕΣΣΔ, κλείνοντάς της το μάτι ότι ο καλύτερος καιρός γι’ αυτό είναι «αυτό το καλοκαίρι». Την κάλεσε στη Ρωσία για να «δεις μόνη σου: στη Σοβιετική Ένωση όλοι θέλουν την ειρήνη και τη φιλία των λαών».
Τον Ιούλιο του 1983, η Σαμάνθα αποδέχτηκε την πρόταση του νέου της φίλου και επισκέφθηκε την ΕΣΣΔ για μια περιοδεία που κράτησε τρεις εβδομάδες. Η σοβιετική προπαγάνδα ποτέ δεν ήταν τόσο «ανθρώπινη»! Η μικρή έγινε πρέσβειρα καλής θέλησης για τις δύο χώρες, καθώς η λατρεία που της επιφύλαξαν τα Μέσα και στις δύο υπερδυνάμεις ήταν τέτοια που μετατράπηκε σε σύμβολο ειρήνης.
Όσο για τον Αντρόποφ, σε πείσμα του σκληροπυρηνικού αντικομμουνιστή Ρίγκαν και της πολεμικής του ρητορείας, αυτός προσπάθησε ειλικρινώς να ακολουθήσει μια διαφορετική προσέγγιση συμφιλίωσης και ειρηνικής συνύπαρξης. Αν η νέα αυτή τάση της σοβιετικής διπλωματίας θα απέδιδε καρπούς παραμένει άγνωστο, καθώς έναν χρόνο αργότερα ο Αντρόπφ θα έφευγε από τη ζωή.
Όσο για τη μικρή πρέσβειρα της ειρήνης που τόσα έκανε στα επόμενα τρία χρόνια για τη συναδέλφωση των λαών, σκοτώθηκε μόλις έναν χρόνο μετά τον θάνατο του ρώσου φίλου της σε ένα τραγικό αεροπορικό δυστύχημα (Αύγουστος του 1985). Ήταν 13 ετών…
