Τα αρχαιολογικά κιτάπια και οι προθήκες των μουσείων είναι γεμάτες με ερμητικά μηνύματα του παρελθόντος.
Μόνο που κάποιες φορές αυτά τα μυστικά παραμένουν κρυμμένα εκεί που δεν θα τα περίμενες με τίποτα, σε δημόσια θέα δηλαδή!
Θαμμένα κάτω από μνημεία, αποθηκευμένα μέσα σε αντικείμενα, άλλοτε συγκαλυμμένα σε κατοπινά έργα, ζουν τη δική τους ζωή παραμένοντας συνήθως αθέατα στον γυμνό οφθαλμό.
Και είναι μόνο η σύγχρονη τεχνολογία, όπως οι τεχνικές της υπολογιστικής τομογραφίας (CT scan), οι ακτίνες Χ και η πολυφασματική απεικόνιση, που φέρνει στο φως αυτά που οι πρόγονοί μας ήθελαν να κρύψουν από τα αδιάκριτα μάτια συγχρόνων και επιγόνων.
Εμείς οι Έλληνες έχουμε τον περιβόητο Ζακυνθινό Κώδικα, το παλίμψηστο που βρέθηκε στο νησί το 1861 και έκρυβε ένα σημαντικό κείμενο εντός του. Το αυθεντικό κείμενο του 7ου αιώνα, μια εκδοχή του Ευαγγελίου του Λουκά, είχε ξυστεί για να γραφεί πάνω του μια συλλογή ευαγγελικών κειμένων του 13ου αιώνα.
Η σημαντικότητα του Ζακυνθινού Κώδικα έγκειται στο γεγονός ότι η σύνταξή του προηγείται της ίδιας της ανάπτυξης της Καινής Διαθήκης, η οποία αποκρυσταλλώθηκε μόλις κατά τον 16ο αιώνα. Το κεφαλαιώδους σπουδαιότητας κείμενο για τους βιβλικούς μελετητές φυλάσσεται από το 1984 στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, αν και μόλις το 2014 άρχισε η ανάλυσή του με σύγχρονες απεικονιστικές τεχνολογίες.
Οι μελετητές έχουν καλούς λόγους να πιστεύουν πως οι 176 σελίδες της περγαμηνής κρύβουν πολλά ακόμα μυστικά του παρελθόντος.
Και δεν είναι φυσικά το μόνο…
Για δεκαετίες ολόκληρες οι ερευνητές ήταν πεπεισμένοι πως το προκολομβιανό χειρόγραφο που είχε περιέλθει στα χέρια του βρετανού νομικού Τζον Σέλντεν περιείχε ένα μυστικό κάτω από την επιφάνειά του. Χαμένος για τουλάχιστον μισή χιλιετία κάτω από ένα παχύ στρώμα γύψου και κιμωλίας, το χειρόγραφο της προκολομβιανής περιόδου του Μεξικού είναι καμωμένο από δερμάτινες λωρίδες καλυμμένες με ένα υλικό σαν σοβάς.
Ήταν μόλις το 2016 που η υπερφασματική απεικόνιση επέτρεψε για πρώτη φορά μια γρήγορη ματιά στην επιφάνεια του χειρόγραφου, αποκαλύπτοντας μυστηριώδη γράμματα και παραστάσεις. Και ήταν μάλιστα ένα συμπτωματικό ξύσιμο της επιφάνειάς του τη δεκαετία του 1950 που είχε ανοίξει την όρεξη της επιστήμης.
Το σκανάρισμα της περγαμηνής είναι ακόμα σε πλήρη εξέλιξη και μέχρι να ολοκληρωθεί η απεικονιστική ανάλυσή της, οι επιστήμονες εμφανίζονται απρόθυμοι να σχολιάσουν τα μυστικά που φέρει χαραγμένα πάνω του. Από τα λίγα που έχουν δημοσιευτεί όμως κατά καιρούς, οι αποκαλύψεις είναι τουλάχιστον εντυπωσιακές.
Από τον περίεργο τρόπο της γραφής μέχρι και την ομολογουμένως παράξενη διάταξη των γραμμάτων πάνω στο χειρόγραφο, όλα μυρίζουν μυστήριο! Πολλά θα μάθουμε για την προκολομβιανή Αμερική από αυτό το κείμενο, την ιστορία μιας τοπικής δυναστείας από τον 10ο ως τον 16ο αιώνα δηλαδή, όπως προφητεύουν οι μελετητές του, λίγη υπομονή χρειάζεται μόνο…
Ήταν το 2000 όταν η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως, σε ανασκαφή στη ρωσική μεγαλούπολη Νόβγκοροντ, το παλιότερο γνωστό γραπτό μνημείο του μεσαιωνικού Κράτους των Ρως (Κιεβινή Ρωσία). Ο Κώδικας του Νόβγκοροντ είναι ένα κερωμένο ξύλινο τρίπτυχο του 11ου αιώνα που περιέχει τόσα πολλά κρυμμένα κείμενα που η επιστήμη έσπευσε να το χαρακτηρίσει «υπερ-παλίμψηστο»!
Γραμμένο στο κυριλλικό αλφάβητο, το κείμενο περιέχει δυο ψαλμούς, όταν όμως οι συντηρητές αφαίρεσαν το κέρινο περίβλημα για τις απαραίτητες εργασίες αποκατάστασης είδαν πως το ξύλο περιείχε ίχνη από παλιότερα κείμενα, στα οποία περιλαμβάνονταν και μια σειρά άγνωστων σλαβικών συνθέσεων τοπικής προέλευσης.
Η αποκατάσταση και ανασύνθεση των θησαυρών του παλίμψηστου είναι ωστόσο τρομακτικά δύσκολες διαδικασίες, μιας και τα ασαφή συνήθως ίχνη πάνω στο ξύλο μπλέκονται με τη φθορά του χρόνου, τις ανωμαλίες του ξύλου και τα γδαρσίματα της χρήσης του. Μέσα σε όλα, το ξύλο του Κώδικα έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές, περιέχοντας στρώματα και στρώματα παλιότερων κειμένων.
Πρόκειται εξάλλου για το πρώτο υπερ-παλίμψηστο που έχουμε στα χέρια μας, κι έτσι δεν υπάρχουν καθορισμένες τεχνικές για την αποκωδικοποίησή του. Οι ερευνητές μάς λένε πως ο Κώδικας του Νόβγκοροντ περιέχει δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες, κρυμμένα στρώματα κειμένου…
Σε μια κοινή προσπάθεια, ακαδημαϊκοί των πανεπιστήμιων της Μπολόνια και του Γκέτινγκεν ανακάλυψαν ένα χαμένο θεατρικό του 5ου αιώνα π.Χ. κάτω από μια Αγία Γραφή του 13ου αιώνα μ.Χ. Το θεατρικό αποδίδεται στον Ευριπίδη, τον μεγάλο δάσκαλο του αττικού δράματος, του οποίου έχουμε μόλις 19 δράματα στα χέρια μας από τα 92 που φέρεται να είχε ολοκληρώσει.
Το κείμενο κάτω από το παλίμψηστο ανασύρθηκε το 2013 με τη βοήθεια της πολυφασματικής απεικόνισης. Η αρχική περγαμηνή είχε ξυστεί μάλιστα σχολαστικά για να γραφεί πάνω της το χριστιανικό κείμενο και είναι μόνο η σύγχρονη τεχνολογία αυτή που επέτρεψε την ανάγνωσή της.
Πλάι μάλιστα στο κείμενο του Ευριπίδη, οι μελετητές ανακάλυψαν και ένα κάρο αρχαίων σχολίων στο κείμενο, κάτι που το μετατρέπει σε πραγματικό αρχαιολογικό θησαυρό. Το παλίμψηστο φυλάσσεται στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, αν και θα κυκλοφορήσει κάποια στιγμή μια έκδοση με τα αποτελέσματα της ανακάλυψης και την κριτική παρουσίαση του αρχαίου δράματος…
Ήταν το 2015 όταν κάποιοι οικοδόμοι ανακάλυψαν τυχαία μια επιγραφή στην Ιερουσαλήμ από την εποχή του Δεύτερου Ναού του Σολομώντος (516-537 π.Χ.). Η σύνθεση ανακαλύφθηκε σε ένα τελετουργικό λουτρό μέσα σε ένα σπήλαιο, το οποίο ήταν θαμμένο κάτω από ένα σχολείο.
Η επιγραφή είναι γραμμένη στα αραμαϊκά, τα οποία παρά το γεγονός ότι στην εποχή τους ήταν η lingua franca, κείμενα γραμμένα στη γλώσσα αυτή κατά την εποχή του Δεύτερου Ναού παραμένουν σπανιότατα. Η συγκεκριμένη επιγραφή είναι μάλιστα καμωμένη από λάσπη και στάχτη.
Τα γράμματα δεν είναι βέβαια εύκολο να διαβαστούν. Οι ειδικοί ερίζουν αν πρόκειται για κοινά ονόματα ή κάτι άλλο, στη μυστηριώδη ατμόσφαιρα δίνουν πάντως το κατιτίς παραπάνω οι παραστάσεις με δέντρα, καράβια και μερικά θρησκευτικά σύμβολα…
Ήταν το 2011 όταν οι αρχαιολόγοι ζήτησαν τη βοήθεια ενός ειδικού ρομπότ για να μελετήσουν εκ νέου τη μεγαλοπρεπή Πυραμίδα του Χέοπα. Και το μηχάνημα έβγαλε λαβράκι. Επέστρεψε στους μελετητές με ένα σωρό άγνωστα ιερογλυφικά που κανείς δεν είχε δει εδώ και 4.500 χρόνια. Κι όμως, ήταν πάντα εκεί!
Το δώρο της τεχνολογίας αναμένεται να ρίξει νέο φως στα μυστηριώδη στενά περάσματα της Μεγάλης Πυραμίδας, κάτι που πονοκεφαλιάζει τους αρχαιολόγους ήδη από το 1872, όταν ανακαλύφθηκαν δυο τέτοια περάσματα που λειτουργούσαν ως αεραγωγοί, συνδέοντας τον Βασιλικό Θάλαμο με τον ανοιχτό αέρα. Δύο άλλα όμως που ανακαλύφθηκαν αργότερα οδηγούσαν από την Κάμαρα της Βασίλισσας στα απροσμέτρητα βάθη της πυραμίδας.
Το ρομποτάκι πρωτοερεύνησε το αρχιτεκτονικό θαύμα των αρχαίων Αιγυπτίων το 1993 και εννιά χρόνια αργότερα μια δεύτερη ομάδα επέστρεψε για να μελετήσει ειδικά τα μυστηριώδη αυτά περάσματα. Και οι δύο αποστολές τερματίστηκαν όταν το ρομπότ μπλοκαρίστηκε από κάτι παράξενες πλάκες ασφαλισμένες με χάλκινες πρόκες. Η νέα αποστολή χρησιμοποιεί μικροτεχνολογία, ελπίζοντας να τρυπώσει εκεί που απέτυχαν όλοι οι άλλοι, στον μυστηριώδη αυτό θαλαμίσκο δηλαδή…
Η Ρώμη φιλοξενεί ακόμα τον διαβόητο Οβελίσκο του Μουσολίνι, κάτω από τον οποίο υπάρχει ένα μήνυμα του φασίστα ηγέτη για την ανθρωπότητα του μέλλοντος. Αυτό κατάφεραν να ανασυγκροτήσουν οι ιστορικοί το 2016, ένα χρονικό της γέννησης και της ανόδου του φασισμού αλλά και των «άθλων» του Ντούτσε, τα οποία έκρυψε ο ιταλός δικτάτορας κάτω από τον οβελίσκο που έστησε προς τιμή του το 1932.
Το πράγμα ήταν σχετικά γνωστό στην εποχή του, ξεχάστηκε όμως και καλύφθηκε τελικά από τη σκόνη του χρόνου. Παρά το γεγονός ότι το αυθεντικό κείμενο παραμένει κάτω από το 300 τόνων μνημείο, ο Κώδικας του Μουσολίνι ανασυγκροτήθηκε από τρεις πηγές που ενυπάρχουν σε βιβλιοθήκες της Ρώμης με σχετική ακρίβεια και πιστότητα στο πρωτότυπο.
Το 1.200 λέξεων μήνυμα του Ντούτσε για τον άνθρωπο του μέλλοντος τον παρουσιάζει ως νέο ρωμαίο αυτοκράτορα, την ίδια ώρα που ξέρουμε ότι τη θαμμένη περγαμηνή του τη συνοδεύει ένα μετάλλιο που τον εμφανίζει να φορά προβιά λιονταριού. Το μήνυμα είναι γραμμένο στα λατινικά, θέλοντας προφανώς ο Μουσολίνι να συνδέσει τη ρωμαϊκή κληρονομιά με τον σκοτεινό φασισμό του.
Όπως υποδεικνύουν χαρακτηριστικά κάποιοι ερευνητές, για να διαβάσουμε το μήνυμα του Ντούτσε θα πρέπει να γκρεμίσουμε τον οβελίσκο του, κάτι που θα λειτουργούσε συμβολικά για την πτώση του φασισμού…
Το ημερολόγιο έγραφε 13 Απριλίου 1861 όταν ο Τζόναθαν Ντίλον, ιρλανδός μετανάστης και ικανότατος ωρολογοποιός, σκάλισε μια μυστική επιγραφή στο ρολόι τσέπης του αμερικανού προέδρου! Υπάλληλος γνωστής αμερικανικής φίρμας κοσμημάτων και ρολογιών, ο Ντίλον επισκεύαζε το προεδρικό ρολόι τη μέρα που οι δυνάμεις της Συνομοσπονδίας έριχναν τις πρώτες τους σφαίρες κατά οχυρού των Βορείων, μια πράξη που θα οδηγούσε αμέσως στο ξέσπασμα του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου.
Κανείς δεν ήξερε για το μήνυμα, μέχρι να ανοίξει τουλάχιστον το Smithsonian το ρολόι το 2009! Τα λόγια του Ντίλον ήταν τα εξής: «Το πρώτο όπλο εκπυρσοκρότησε. Η δουλεία είναι νεκρή. Ευχαριστούμε τον Θεό που έχουμε έναν πρόεδρο που τουλάχιστον θα προσπαθήσει». Ντίλον και Λίνκολν δεν συναντήθηκαν ποτέ στη ζωή τους, ούτε και έχουμε κάποια ένδειξη ότι ο πρόεδρος είδε ποτέ τη μυστική επιγραφή στο ρολόι του.
Την είδαμε πάντως όλοι εμείς σήμερα, καθώς ήταν άλλο ένα κείμενο που κρυβόταν εκεί που δεν θα το περίμενε κανείς…
