Οι απειλές και οι κίνδυνοι από τη συμφωνία της TTIP που θα αλλάξει ολόκληρο τον κόσμο

Μια μεγάλη απειλή, ένα μνημόνιο πιο ισχυρό από αυτά που μέχρι τώρα έφεραν οι τελευταίες κυβερνήσεις στην Ελλάδα πλανάται πάνω από την Ευρώπη. Πρόκειται για το μνημόνιο της TTIP, τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ε.Ε. που φέρνει την απόλυτη κυριαρχία των πολυεθνικών εταιρικών κολοσσών στις δύο μεγαλύτερες οικονομικές ζώνες της Δύσης. Με τη συμφωνία αυτή πρώτα έρχονται οι μεγάλες εταιρείες, μετά τα κράτη και κάπου στο τέλος οι άνθρωποι και τα δικαιώματά τους. Πρόκειται ουσιαστικά για μια συμφωνία που θα αλλάξει για πάντα τη ζωή μας, θα επηρεάσει την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής. Μάλιστα όλες οι συζητήσεις και οι διαπραγματεύσεις Ευρωπαίων και ΗΠΑ γινόταν μυστικά, οι ευρωβουλευτές δεν είχαν μαζί τους ούτε καν κινητά, ωστόσο η διαρροή κειμένων των διαπραγματεύσεων για την ΤΤΙΡ έρχεται σε μια στιγμή που πολλοί πολιτικοί σε όλη την Ευρώπη έχουν ήδη αρχίσει να αποστασιοποιούνται από την ολοένα και πιο τοξική συμφωνία. Μετά την διαρροή 248 σελίδων των διαπραγματεύσεων για την TTIP επιβεβαιώνονται οι ανησυχίες εκατομμυρίων πολιτών. Η πρόσβαση στο κείμενο της TTIP, αυτής της κλίμακας, είναι πρωτοφανής και ρίχνει φως σε πολλά κείμενα της συμφωνίας. Μόνο 4 από τα 13 κείμενα που διέρρευσαν έχουν φτάσει σε προχωρημένο στάδιο. Αυτά περιλαμβάνουν τις ΜμΕ, τον ανταγωνισμό και την τελωνειακή διευκόλυνση. Τα έγγραφα αποκαλύπτουν την πρόθεση των ΗΠΑ να ελέγχουν και να επεμβαίνουν σε κάθε νόμο της ΕΕ που περιέχει οικονομικές και ρυθμιστικές αρχές οι οποίες δεν εναρμονίζονται με αυτές των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον Jorgo Riss, διευθυντή της Greenpeace Ε.Ε.: «Αυτά τα έγγραφα που διέρρευσαν επιβεβαιώνουν αυτό που έχουμε πει εδώ και πολύ καιρό: η ΤΤΙΡ θα έβαζε τις εταιρείες στο επίκεντρο της χάραξης πολιτικής, σε βάρος του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. Γνωρίζουμε ότι η θέση της Ε.Ε. ήταν κακή, τώρα βλέπουμε ότι η θέση των ΗΠΑ είναι ακόμη χειρότερη. Ένας συμβιβασμός μεταξύ των δύο θα ήταν απαράδεκτο». Ο κεντρικός στόχος της συμφωνίας είναι η απομάκρυνση κάθε ρυθμιστικού «φραγμού» στις διατλαντικές εμπορικές συναλλαγές. Μάλιστα στόχος της είναι να φύγουν από τη μέση ακόμη και «φραγμοί» οι οποίοι υπάρχουν για την προστασία της δημόσιας υγείας ή του περιβάλλοντος με σκοπό τη διευκόλυνση της κερδοφορίας των πολυεθνικών.

Η διαρροή και οι αποκαλύψεις

Οι 248 σελίδες ντοκουμέντων για την πορεία της Διατλαντικής Συνεργασίας πάνω στο Εμπόριο και τις Επενδύσεις τις οποίες έδωσε στη δημοσιότητα το ολλανδικό τμήμα της οικολογικής οργάνωσης Greenpeace αποκαλύπτουν ότι η Ε.Ε. είναι έτοιμη να θυσιάσει μέρος του ρυθμιστικού πλαισίου της για την προστασία των πολιτών προς όφελος της αύξησης του διατλαντικού εμπορίου. Η Ε.Ε. έχει αποδεχτεί την απουσία αναφοράς στην αρχή της πρόληψης σε ό,τι αφορά τη διαχείριση κινδύνων και την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην απαγόρευση των προϊόντων από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Επίσης αποκαλύπτεται ότι οι ΗΠΑ πιέζουν για τα καλλυντικά, όπου δεν έχει ξεπεραστεί ακόμη το πρόβλημα της ευρωπαϊκής απαγόρευσης των δοκιμών σε ζώα που παραμένει βασικό στοιχείο των αμερικανικών κανονισμών, αλλά και στα θέματα προέλευσης προϊόντων, όπως για παράδειγμα το κρασί. Σε ό,τι αφορά το θέμα των δασμών και των άλλων φραγμών και διευκολύνσεων ως προς το εμπόριο συγκεκριμένων αγαθών, την ουσία δηλαδή μιας εμπορικής συμφωνίας εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές σε κρίμα πεδία όπως αυτά της αυτοκινητοβιομηχανίας. Σε σχέση με τα αυτοκίνητα, τα λεωφορεία και τα φορτηγά υπάρχουν διαφορές στους κανονισμούς ασφαλείας, αλλά και στους δασμούς όπου οι ΗΠΑ ναι μεν έχουν δεσμευτεί για την εξάλειψη των δασμών, όμως έχουν κάνει σαφές ότι αυτό θα γίνει στο τέλος των διαπραγματεύσεων, κάνοντας σαφές ότι για να προσφέρουν πρόσβαση στην αμερικανική αγορά για αυτοκίνητα των Ευρωπαίων (χωρίς δασμούς) θα απαιτήσουν πολύ μεγάλες παραχωρήσεις σε άλλους τομείς, όπως τα τρόφιμα.

Τι αλλάζει στη ζωή μας η TTIP

• Κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα χημικά, όπως ο REACH, οι οποίοι ενσωματώνουν την αρχή της προφύλαξης και περιλαμβάνουν ρυθμιστικές διαδικασίες για την κατάργηση των πιο επικίνδυνων χημικών ουσιών από την αγορά, θα αποδυναμωθούν. Συγκεκριμένα απειλούνται από τη στάση της  βιομηχανίας χημικών των ΗΠΑ, η οποία υποστηρίζει μία προσέγγιση της εκτίμησης των κινδύνων (risk assessment) όπου βασικός σκοπός είναι η βελτίωση της διαχείρισης των επικίνδυνων ουσιών, χωρίς να αποσύρονται από την αγορά.
• Στο κεφάλαιο για τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά μέτρα προστασίας, οι προτάσεις της  αντιπροσωπείας των Η.Π.Α αναφέρονται σε «προϊόντα της σύγχρονης γεωργικής τεχνολογίας»,  δείχνοντας ξεκάθαρα την πρόθεσή τους να απαλλαγούν από τους εμπορικούς φραγμούς για τα  μεταλλαγμένα, δεδομένου ότι η πρόταση αναφέρεται επίσης στην Παγκόσμια Πρωτοβουλία Χαμηλού  Επιπέδου Παρουσίας, η οποία ασχολείται με την επιμόλυνση γεωργικών προϊόντων από μεταλλαγμένα.
• Θα επιτρέψουν σε εταιρίες και άλλους φορείς να έχουν άνευ  προηγουμένου πρόσβαση (και δυνατότητα παρέμβασης) στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του ρυθμιστή/νομοθέτη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Μάλιστα σε περίπτωση διαφωνίας, θα  επιτρέψουν στο προσφεύγον συμβαλλόμενο μέρος να επιλέξει το forum για την επίλυση της διαφοράς  (forum shopping), κάτι που αναμφίβολα θα βοηθήσει τον ενάγοντα να εξασφαλίσει το καλύτερο για  αυτόν αποτέλεσμα.
• Η αμερικανική πλευρά προτείνει ένα νέο τμήμα σε αυτό το κεφάλαιο με τίτλο «Επιστήμη και Κίνδυνος». Κάτω από αυτό το σενάριο, οι ρυθμίσεις που προστατεύουν τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον, θα πρέπει να παρέχουν επιστημονικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη θέση τους.

Ωστόσο, για να συμβεί αυτό θα πρέπει οι άνθρωποι, τα φυτά και τα ζώα να έχουν εκτεθεί πρώτα σε  αυτά τα προϊόντα και μάλιστα σε ευρεία κλίμακα. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία REACH για τα χημικά, στον  αντίποδα, εναποθέτει το βάρος απόδειξης στον κατασκευαστή να αποδείξει ότι το προϊόν του δεν είναι  επιβλαβές, πριν του επιτραπεί να τεθεί σε εμπορική κυκλοφορία (η αρχή «no data, no market»).

Οι επιχειρήσεις πάνω από τα κράτη και ανθρώπους

Η εμπορική συμφωνία ανοίγει τον δρόμο στις ιδιωτικές επιχειρήσεις να αναλάβουν οποιονδήποτε τομέα δημοσίων υπηρεσιών επιθυμούν, μέχρι το νερό και την υγεία και επιτρέπει σε ιδιωτικές εταιρείες να κινούνται δικαστικά εναντίον κρατών για την ακύρωση προστατευτικών μέτρων. Χαρακτηριστικό είναι ότι η αμερικανική πλευρά ζητά, για να υπάρχουν ρυθμίσεις προστασίας των ανθρώπων να έχουν πρώτα προκύψει επιστημονικά στοιχεία για την αναγκαιότητα τους. Δηλαδή με απλά λόγια πρώτα να έχουν εκτεθεί οι άνθρωποι και το περιβάλλον σε ένα προϊόν που θα κυκλοφορήσει μια εταιρεία και εάν αποδειχθεί επικίνδυνο, να ζητηθεί τότε και μόνο τότε η απόσυρση του. Αντίθετα η ευρωπαϊκή νομοθεσία REACH φέρνει στον κατασκευαστή την ευθύνη να αποδείξει – πριν κυκλοφορήσει το προϊόν ότι δεν είναι επιβλαβές. Τότε θα του επιτραπεί να το κυκλοφορήσει στην αγορά. Οι πιέσεις όμως οικονομικών συμφερόντων από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού στο πλαίσιο της περιβόητης συμφωνίας είναι πολύ ισχυρές. Μάλιστα οι ΗΠΑ απειλούν με μποϊκοτάζ τις ευρωπαϊκές εξαγωγές αυτοκινήτων, ώστε να επιβάλουν στην Ευρώπη να εισάγει περισσότερα αμερικανικά αγροτικά προϊόντα. Όσοι είναι υπέρ της ΤΤΙΡ υποστηρίζουν ότι ΗΠΑ και Ευρώπη δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την απειλή της Κίνας, η οποία κατακλύζει τις παγκόσμιες αγορές με προϊόντα χαμηλού κόστους. Οι υπέρμαχοι της συμφωνίας αναφέρουν ότι η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων όταν ολοκληρωθεί θα αποτελέσει την μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχει ποτέ επιτευχθεί και η οποία θα επιφέρει αλλαγές στις εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές μεταξύ των ΗΠΑ και της Ε.Ε. με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη και των δύο πλευρών. Η απλοποίηση διαδικασιών, η κατάργηση ή μείωση διαφόρων εμποδίων και δασμών, η εναρμόνιση προτύπων αλλά και η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων θα συνδράμουν καταλυτικά στην αύξηση των εμπορικών. Μάλιστα πρόσφατα οι ΗΠΑ μαζί με 11 ακόμη χώρες του Ειρηνικού κατέληξαν στη μεγαλύτερη εμπορική συμφωνία που έχει συναφθεί στην ιστορία, ενσωματώνοντας κοινά κριτήρια και κανόνες από τη μεταποίηση και τα αγροτικά προϊόντα μέχρι τα πνευματικά δικαιώματα. Η Συμφωνία του Ειρηνικού (TPP, Trans-Pacific Partnership) αίρει εμπόδια στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ χωρών που εκπροσωπούν το 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Ιδιαίτερα ωφέλιμη αναμένεται να είναι η συμφωνία για τις ΗΠΑ διότι εξάγουν μεγάλο μέρος της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής τους στις υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στην ΤΡΡ. Αντίθετα, οι επιπτώσεις στις ΗΠΑ από τη συμφωνία εκτιμάται πως θα είναι περιορισμένες. Επειδή το 80% των εξαγωγών των υπολοίπων χωρών προς τις ΗΠΑ δεν επιβαρύνονταν με δασμούς πριν από τη σύναψη της ΤΡΡ, ο Λευκός Οίκος υποστηρίζει πως η χώρα έχει περισσότερα να κερδίσει από το να χάσει από τη συμφωνία. Εχει ασκηθεί κριτική ότι η ΤΡΡ λειτουργεί περισσότερο υπέρ των μεγάλων ομίλων, αν και «για πρώτη φορά περιλαμβάνονται προβλέψεις για τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων» ώστε να ξεπεράσουν εμπόδια όπως η γραφειοκρατία, όπως επισημαίνεται σε σχετικό δημοσίευμα της International New York Times. Οπως ήδη αναφέρθηκε όσοι είναι υπέρ της ΤΤΙΡ υποστηρίζουν ότι ΗΠΑ και Ευρώπη δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την απειλή της Κίνας, ωστόσο η Κίνα πουλάει φτηνά, καθώς πολυτελή και ακριβά προϊόντα κατασκευάζονται εντός της χώρας σε άθλιες εργασιακές συνθήκες. Έτσι Ευρώπη και ΗΠΑ μέσω της ΤΤΙΡ θα αντεπιτεθούν στην Κίνα υπέρ των εταιρειών και κατά των εργαζομένων και εκφράζονται ανησυχίες ότι η ΤΤΙΡ θα οδηγήσει σε υποβάθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων, ενώ κανείς δεν αποκλείει πιθανές μελλοντικές βελτιώσεις στους όρους και τις συνθήκες εργασίας να θεωρηθούν από τις επιχειρήσεις ως «φραγμοί» στις επενδύσεις τους και τον ανταγωνισμό και να οδηγήσουν σε απαιτήσεις αποζημιώσεων από τα κράτη! Ο διακανονισμός Διαφορών μεταξύ Επενδυτή και Κράτους (ISDS) δίνει μεγάλη δύναμη τις πολυεθνικές. Αυτές θα αποκτούν το δικαίωμα να ασκήσουν αγωγή για αποζημίωση όποτε θεωρούν ότι νόμοι και κυβερνητικές αποφάσεις μιας χώρας βλάπτει τα κέρδη από τις επενδύσεις τους.

Η Ελλάδα και η ΤΤΙΡ

Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα είναι ξεκάθαροι. Εκτός από την εισβολή των μεταλλαγμένων, κάτι που θα αφορά όλη την Ευρώπη, αλλά και τις αλλαγές στους κανόνες κυκλοφορίας προϊόντων και την έκθεση σε κίνδυνο των καταναλωτών, στην Ελλάδα θα είναι ξεκάθαρη η απόλυτη επικράτηση των πολυεθνικών έναντι των μικρότερων παραγωγών, ενώ υπάρχουν ανησυχίες για την τύχη των Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης. Στα προστατευμένα προϊόντα περιλαμβάνεται η φέτα και άλλα παραδοσιακά ελληνικά εδέσματα και διάφοροι οίνοι. Aπό τα 1.300 περίπου αναγνωρισμένα με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.) και Προστατευόμενη Γεωγραφική Ενδειξη (Π.Γ.Ε.) ευρωπαϊκά προϊόντα, μόνο 201 εντάσσονται στη συμφωνία και από αυτά μόνο 20 από την Ελλάδα. Μεταξύ των ελληνικών προϊόντων που περιλαμβάνονται στην λίστα που έχει καταρτίσει η Ε.Ε. για να ενταχθούν στην διατλαντική συμφωνία είναι: η φέτα, η γραβιέρα Κρήτης, το Κασέρι, η Μαστίχα Χίου και διάφορα έλαια από Κρήτη, Πελοπόννησο και Λέσβο Εκπρόσωποι από όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης συναντήθηκαν προ ημερών σε γενική συνέλευση του ευρωπαϊκού δικτύου AREPO στο Στρασβούργο της Γαλλίας στις 14 Απριλίου και εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους και ζήτησαν το σύνολο των προϊόντων να συμπεριληφθεί στη συμφωνία. Η Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Ευρωπαϊκών Περιφερειών για τα Προϊόντα Προέλευσης (AREPO) υιοθέτησε κοινή θέση σχετικά με τις διαπραγματεύσεις ΤΤΙΡ, μετά τη δημοσίευση των εγγράφων των διαπραγματεύσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2016. Ο AREPO αντιτίθεται στον περιορισμένο κατάλογο των γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ) και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μια ευρεία αναγνώριση και την ισχυρή προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων στην ΤΤΙΡ. Τον κώδωνα του κινδύνου για τη χώρα μας κρούει η Greenpeace σχετικά με την υπό διαμόρφωση συμφωνία της Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP) μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, καθώς όπως τονίζει χαρακτηριστικά η υπεύθυνη εκστρατείας στο ελληνικό γραφείο της οργάνωσης Ναταλία Τσιγαρίδου «η Ελλάδα θα πληγεί ανεπανόρθωτα από την εφαρμογή της TTIP». Μάλιστα, δύο μέρες μετά τη διαρροή μεγάλου μέρους του κειμένου της TTIP, και ενώ ήδη περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν υπογράψει εναντίον της συμφωνίας, η Greenpeace, μέσω ανοιχτής επιστολής καλεί τους Έλληνες και Ελληνίδες βουλευτές και ευρωβουλευτές να πάρουν θέση απέναντι στις συμφωνίες TTIP και την αντίστοιχη Περιεκτική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία ΕΕ-Καναδά CETA. Όπως υπογραμμίζει, «με δεδομένο ότι το μεγαλύτερο μέρος των κειμένων είναι πλέον διαθέσιμο προς όλους και ότι ο πάταγος από τις αποκαλύψεις καθιστά το μέλλον της συμφωνίας πιο αβέβαιο από ποτέ, είναι καιρός οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι των Ελλήνων πολιτών να τοποθετηθούν δημόσια και ξεκάθαρα: να δηλώσουν ανοιχτά και έμπρακτα την αντίθεσή τους απέναντι σε δύο συμφωνίες που απειλούν την υγεία, την τροφή μας, το περιβάλλον, τα κοινωνικά και εργασιακά μας δικαιώματα και τελικά την ίδια τη δημοκρατία μας». «Η Ελλάδα θα πληγεί ανεπανόρθωτα από την εφαρμογή της TTIP, ειδικά στον αγροτικό τομέα. Παρά τις περί του αντιθέτου βεβαιώσεις από την ελληνική και την ευρωπαϊκή πλευρά, δεν υπάρχει καμία ένδειξη από την αμερικανική πλευρά για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και του δικαιώματος κάθε χώρας να αρνηθεί την καλλιέργεια μεταλλαγμένων. Η έμπρακτη εναντίωση των Ελλήνων βουλευτών στην TTIP και τη CETA είναι όχι μόνο ζήτημα εθνικού συμφέροντος αλλά και ηθικού χρέους», τονίζει η κα Τσιγαρίδου. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend