Το εντυπωσιακό δίκτυο του μετρό στα έγκατα της Μόσχας

Όταν πρωτοάνοιξε, στις 15 Μαΐου 1935, το μετρό της Μόσχας ήταν ένας υπόγειος κομμουνιστικός παράδεισος: εντυπωσιακοί πολυέλαιοι, μάρμαρα, περίτεχνα μωσαϊκά και ηρωικά αγάλματα δημιουργούσαν έναν χώρο αφθονίας και ευμάρειας προσβάσιμο στους εργαζόμενους της πόλης.

Ογδόντα χρόνια αργότερα υποδέχεται και μεταφέρει έως εννέα εκατομμύρια ανθρώπους την ημέρα ενώ με την υλοποίησή τους τα σχέδια για την επέκτασή του θα το αναδείξουν στο 4ο μεγαλύτερο υπόγειο δίκτυο, το 2020.
Τα πρώτα σχέδια για το μετρό της Μόσχας υποβλήθηκαν στις Αρχές της πόλης υπό την ηγεσία του Τσάρου Νικολάου του Δεύτερου το 1902. Η Μόσχα ήθελε να ανταγωνιστεί παλαιότερα δίκτυα που ήδη υπήρχαν στο Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο (ενώ το αντίστοιχο της Νέας Υόρκης άνοιξε το 194, σημειώνει ο Guardian). Ωστόσο τα σχέδια εκτροχιάστηκαν επανειλημμένως, από την εξέγερση του 1905, τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Επανάσταση του 1917. Τελικά η έγκρισή τους ήρθε από τον Στάλιν το 1931 και δύο χρόνια αργότερα οι εργασίες είχαν αρχίσει, όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία.

Η πρώτη γραμμή κάλυπτε την απόσταση από το Sokolniki (Соко́льники) στο Dvorets Sovetov. Οι σοβιετικοί εργάτες εκτελούσαν τις εργασίες υπό τον «Σιδηρούν Κομισάριο» Lazar Kaganovich – με κόστος πολλές ανθρώπινες ζωές- αλλά οι μηχανικοί προέρχονταν από τον υπόγειο του Λονδίνου. Η μυστική αστυνομία του Στάλιν προχώρησε σε πολλές συλλήψεις με την κατηγορία της κατασκοπείας- φαίνεται πως είχαν αποκτήσει ‘επικίνδυνη γνώση’ του δικτύου του υπογείου και της πόλης- και απελάθηκαν το 1933 ύστερα από σύντομη δίκη. Ο αρχιτέκτονας Charles Holden ήταν ένας από τους συμβούλους και ο χώρος που έφτιαξε στην κεντρική γραμμή απηχεί τα στάνταρ σχέδια για τους μοσχοβίτικους σταθμούς.

Ένα τεράστιο πορτραίτο του Λένιν κοσμεί τη Biblioteka Imeni Lenina, έναν από τους πρώτους σταθμούς που τέθηκαν σε λειτουργία.

Ο σταθμός Dvorets Sovetov, επίσης μεταξύ των πρώτων που άνοιξαν, πήρε το όνομά του από το σχεδιαζόμενο από τον Στάλιν «Σοβιετικό Παλάτι». Το κτήριο- στη μία πλευρά του γκρεμισμένου καθεδρικού ναού του Σωτήρος Χριστού- επρόκειτο να είναι το υψηλότερο κτήριο στον κόσμο, με ένα ύψους 100 μέτρων άγαλμα του Λένιν στην κορυφή του. Ο σταθμός διακοσμήθηκε με μάρμαρο του ναού αλλά τα σχέδια για το παλάτι εμποδίστηκαν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν κατασκευάστηκε ποτέ. Ο σταθμός μετονομάστηκε σε Kropotkinskaya το 1950- από τον Πιοτρ Κροπότκιν που είχε γεννηθεί εκεί κοντά. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ο καθεδρικός ναός ξαναχτίστηκε.

Ο σταθμός Ploshchad Revolutsii ήταν μεταξύ εκείνων που άνοιξαν το 1938, στη δεύτερη φάση του υπογείου. Είναι διακοσμημένος με 76 χάλκινα γλυπτά του Matvey Manizer που απεικονίζουν τους δημιουργούς της νέας σοσιαλιστικής τάξης: αγρότες, εργάτες, στρατιώτες, αθλητές. Πολλοί σταθμοί από την εποχή του Στάλιν έχουν θέματα από τον Σοσιαλιστικό Ρεαλισμό

Ο σταθμός Mayakovskaya με τις art deco κολώνες του κατασκευάστηκε τον ίδιο χρόνο. Κάθε θόλος στη οροφή του είναι διακοσμημένος με μωσαϊκά του Aleksandr Deyneka.

Ο σταθμός αυτός χρησιμοποιήθηκε και σαν καταφύγιο κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Μάλιστα το 1941 ο Στάλιν εκφώνησε λόγο μέσα στο σταθμό για να γιορτάσει την 24η επέτειο της Επανάστασης των Μπολσεβίκων, την ώρα που οι Ναζί βομβάρδιζαν την πόλη!

Οι εργασίες στο τρίτο επίπεδο του μετρό της Μόσχας καθυστέρησαν αλλά δεν σταμάτησαν, λόγω του πολέμου. Ο σταθμός Elektrozavodskaya, που πήρε το όνομά του από εργοστάσιο λαμπτήρων που λειτουργούσε εκεί κοντά, άνοιξε το 1955.

Πλήθος κόσμου παραβρέθηκε στα εγκαίνια του σταθμού Komsomolskaya το 1952, ο οποίος εντασσόταν στην τέταρτη φάση ανάπτυξης του μετρό. Ο σταθμός διακοσμείται με τοιχογραφίες του Pavel Morin εμπνευσμένα από το λόγο που εκφώνησε ο Στάλιν το 1941, κατά τον οποίο κάλεσε τον Alexander Nevsky και άλλους ιστορικούς ήρωες να εμπνεύσουν τον ρωσικό λαό καθώς εκείνος περνούσε δύσκολα υφιστάμενος καταστροφικές απώλειες στις αρχές του πολέμου.

Ο σταθμός Komsomolskaya, ένα μπαρόκ «παλάτι του λαού» θεωρείται συχνά το ζενίθ του ντιζάιν την εποχή του Στάλιν. Παραμένει μια «συμβολική έκφραση των εκπληκτικών αποτελεσμάτων της προλεταριακής δικτατορίας».

Βιτρώ του Pavel Morin στον σταθμό Novoslobodskaya που ανακαινίστηκε πριν από περίπου μια δεκαετία και ξαναβρήκε την παλιά του αίγλη.

Ο σταθμός Kiyevskaya άνοιξε το 1954. Ο φωτισμός είχε σχεδιαστεί με σκοπό περισσότερο τη δημιουργία ατμόσφαιρας παρά με κριτήριο τη λειτουργικότητά του.

Μετά τον θάνατο του Στάλιν, ο νέος ηγέτης Νικίτα Χρουστσώφ καταδίκασε τις υπερβολές και την «μη απαραίτητη πολυτέλεια» του παρελθόντος. Ο σταθμός VDNKh άρχισε να κατασκευάζεται το 1950 και επρόκειτο να φέρει πλούσιο διάκοσμο με μωσαϊκά του Vladimir Favorsky, τα οποία τελικά καλύφθηκαν με πράσινη μπογιά. Το μετρό της Μόσχας έμπαινε σε μια νέο περίοδο με σλόγκαν «Χιλιόμετρα αντί αρχιτεκτονικής».

Ο σταθμός Tverskaya άνοιξε το 1979 και αποτελεί τυπικό δείγμα του στυλ τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Από τη φάση αυτή και μετά οι σταθμοί κατασκευάζονταν με χαμηλότερο κόστος και οι περισσότεροι μοιάζουν μεταξύ τους.

Επιβάτες στο μετρό το 1992

Ο σταθμός Rimskaya άνοιξε το 1995, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Πήρε το όνομά του από την ιταλική πρωτεύουσα και τα γλυπτά του Ρωμύλου και του Ρέμου πάνω σε γκρεμισμένες κολώνες αναπαριστούν τους μυθικούς ιδρυτές της Ρώμης. Κάποιοι είδαν πάντως συμβολισμό σχετικό και με μια αυτοκρατορία που κατέρρευσε πιο πρόσφατα.

Μωσαϊκό στο σταθμό Park Pobedy απεικονίζει τη νίκη στον πόλεμο το 1945. Ο σταθμός άνοιξε το 2003 σηματοδοτώντας την επιστροφή στο λεγόμενο νέο-Σταλινικό στυλ.

Λουλούδια στη μνήμη των θυμάτων της βομβιστικής επίθεσης στο σταθμό Park Kultury τον Μάρτιο του 2010. Δύο γυναίκες καμικάζι σκότωσαν 40 ανθρώπους σε ώρα αιχμής.

Ο σταθμός Dostoyevskaya άνοιξε το 2010 τιμώντας τα 75 χρόνια λειτουργίας του μετρό της ρωσικής πρωτεύουσας και φέρει σχέδια του συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογέφσκι αλλά και χαρακτήρων από τα έργα του «Ο ηλίθιος», «Έγκλημα και Τιμωρία» και «Αδελφοί Καραμάζωφ».

Η Lubyanka (Лубянка) είναι η έδρα της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών KGB και ο λέγεται πως οδηγεί σε ένα μυστικό υπόγειο δίκτυο, φτιαγμένο από τον Στάλιν σε μεγαλύτερο βάθος από τις γραμμές δημόσιας χρήσης. Το δίκτυο Metro-2, με την κωδική ονομασία D6 από την KGB, πιστεύεται πως φτιάχτηκε για να συνδέει κτήρια στρατηγικής σημασίας και να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση απομάκρυνσης υψηλόβαθμών αξιωματούχων λόγω πυρηνικής επίθεσης. Η ύπαρξή του δεν έχει επιβεβαιωθεί ποτέ αλλά οι εξερευνητές πόλης Diggers υποστηρίζουν πως είχαν βρει την είσοδο στο σύστημα το 1994.

Οι επιβάτες του μοσχοβίτικου μετρό απολαμβάνουν το δωρεάν Wi-Fi. Η μετακίνηση κοστίζει περίπου 30 ρούβλια- περίπου μισό ευρώ.

Το μετρό της Μόσχας επεκτείνεται με ταχείς ρυθμούς. Ο σταθμός Myakinino ήταν ο πρώτος που κατασκευάστηκε με συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Ο Strogino ήταν ο 175ος σταθμός όταν άνοιξε πριν επτά χρόνια,

Τα 80 χρόνια λειτουργίας θα εορταστούν με άλλον ένα σταθμό, τον 200ο, στο Kotelniki. Μέσα στην επόμενη τριετία έχουν προγραμματιστεί άλλοι 35 σταθμοί ενώ η επέκταση των 75 μιλίων θα φέρει τον υπόγειο της Μόσχας στην τέταρτη θέση μετά τη Σεούλ, τη Σανγκάη και το Πεκίνο.