Τεχνολογικοί εθισμοί και φόβοι

Μήπως τσεκάρετε συνέχεια το λογαριασμό σας σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης; Μήπως το κάνετε ακόμη και από το τηλέφωνό σας, ακόμη και όταν είστε σε ένα καφέ ή στο αυτοκίνητό σας; Μήπως αφήνετε τη δουλειά σας για να απαντήσετε σε μια ειδοποίηση; Πολύ πιθανόν να έχετε «προσβληθεί» από FOMO (Fear Of Missing Out), δηλαδή από τον «φόβο ότι κάτι μπορεί να χάσω».

Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ, το τελευταίο διάστημα, στο εξωτερικό γίνεται αρκετός λόγος για το FOMO. Με αυτό το ακρώνυμο περιγράφεται μια συμπεριφορά, με την οποία το άτομο τσεκάρει συχνά κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης (όπως Facebook, Linkedin updates, Twitter streams, Foursquare check-ins, Instagram, Pinterest, Google+ κ.ά.), από τον υπολογιστή ή το κινητό του τηλέφωνο, ώστε να μην χάσει κάτι σημαντικό που συμβαίνει.

«Ο φόβος αυτός σχετίζεται με τη σκέψη ότι κάτι άλλο μπορεί να χάνω που είναι πιο ενδιαφέρον και ελκυστικό από αυτό που κάνω στην πραγματική μου ζωή. Κάτι που μπορεί να χάνω όταν είμαι απασχολημένος σε μια δουλειά ή μια δραστηριότητα, εκτός διαδικτύου. Γι’ αυτό και το συχνό τσεκάρισμα ενέχει στοιχεία εθισμού. Μπορεί να συμβαίνει κάτι καλύτερο ή απλά κάτι να συμβαίνει και επειδή δεν είμαι σίγουρος, μπαίνω να το τσεκάρω. Σαφώς και η συμπεριφορά αυτή, να ενημερωνόμαστε δηλαδή για κάθε τι νέο, δεν είναι πρόσφατη, καθώς κάτι αντίστοιχο γίνεται είτε μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είτε εφημερίδων. Απλώς, η διαφορά με τα μέσα δικτύωσης είναι ότι περιμένουμε μια άμεση αμοιβή, δηλαδή πόσοι για παράδειγμα μας έκαναν like, αν τους άρεσε αυτό που ανεβάσαμε. Η συμπεριφορά αυτή φαίνεται να είναι πιο συχνή σε άτομα ηλικίας 18-33 ετών» εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Φρόσω Μήτσιου.

Πώς καταλαβαίνω αυτή τη συμπεριφορά στην καθημερινότητα μου; Η απάντηση που δίνει η κ. Μήτσιου σε αυτό το ερώτημα είναι η εξής:

– Τσεκάρω το προφίλ – λογαριασμό μου ή τις ειδοποιήσεις στον υπολογιστή μου ή αν είμαι εκτός σπιτιού από το κινητό μου – ακόμη και αν το κοίταξα πριν από 5 λεπτά, ξανατσεκάρω σε περίπτωση που κάτι μου ξέφυγε την προηγούμενη φορά που το κοίταξα.

– Τσεκάρω όλες αυτές τις πληροφορίες ακόμη και αν είμαι έξω για καφέ ή ποτό με παρέα.

– Μέσα στο αυτοκίνητο, όταν το φανάρι είναι κόκκινο, γράφω μήνυμα ή απαντάω σε κάποια ανάρτηση – σχόλιο σε κοινωνικό δίκτυο.

– Τρέχω να απαντήσω σε κάποια ειδοποίηση που μου ήρθε ως μήνυμα στο κινητό, παρόλο που εκείνη την ώρα μπορεί να είμαι σε οικογενειακό γεύμα ή να έχω μια σοβαρή συζήτηση.

– Αφήνω τον πελάτη να περιμένει στην αίθουσα υποδοχής καθώς προσπαθώ να προλάβω ή να τσεκάρω αν κάποιος μου έστειλε κάτι.

Πώς επηρεάζεται κανείς από αυτή τη συμπεριφορά;

«Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτή η συμπεριφορά του να δω τι κάνουν οι άλλοι τους κινητοποιεί να κάνουν πράγματα, να κοινωνικοποιούνται και να μην περιορίζονται στο σπίτι. Επίσης, τη θεωρούν σημαντική καθώς είναι μέρος της δουλειάς τους. Τι γίνεται, όμως, όταν αυτή η συμπεριφορά του να τσεκάρω τι κάνουν οι άλλοι συνδέεται με ανησυχία, άγχος, ένταση, αίσθημα ντροπής, θλίψη ή και κατάθλιψη. Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να έχουν επίπτωση στις σχέσεις με τους άλλους, αν εγώ επενδύω αρκετό χρόνο στη διαδικτυακή και όχι στην εξωδικτυακή επικοινωνία. Πόσο μάλλον, αν βρίσκομαι σε κάποιο ραντεβού επαγγελματικό ή πιο προσωπικό και το μυαλό μου αλλά και τα χέρια μου πιθανόν να είναι συνεχώς στο τηλέφωνο» απαντά η κ. Μήτσιου.

Τι χρειάζεται να (ξανα)σκεφτούμε;

Παρακολουθώντας τη ζωή των άλλων ίσως χάνουμε, όχι μόνο τον ύπνο μας – ιδίως αν τσεκάρουμε στο διαδίκτυο βραδινές ώρες – αλλά και στιγμές από τη ζωή μας. Μπαίνουμε στη διαδικασία να σκεφτούμε μια έξυπνη, ενδιαφέρουσα ατάκα να βάλουμε στο status μας για να πάρουμε αρκετά «likes» («μου αρέσει»); Όταν βλέπουμε φίλους να ανεβάζουν φωτογραφίες από μέρη που έχουν βγει,σκεφτόμαστε ίσως ότι πήραμε λάθος απόφαση να μείνουμε σπίτι; Ή όταν βγαίνουν χωρίς εμάς θέλουμε να ανεβάσουμε μια ωραία φωτογραφία για να δείξουμε πόσο ωραία περνάμε στο μέρος που υποτίθεται ότι έχουμε πάει, γιατί κάποιες φορές απλώς είμαστε στο σπίτι μας και φανταζόμαστε πού αλλού θα θέλαμε να είμαστε;

«Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν αυτός ο τρόπος σκέψης επεκτείνεται και σε άλλους παράγοντες στη ζωή του ατόμου, είναι ίσως βοηθητικό να επισκεφθεί κάποιον ειδικό. Σκεφτείτε ότι αρκετές φορές η εικονική ζωή είναι πιο ωραία και θελκτική από την πραγματική, καθώς οι περισσότεροι επιλέγουν τι θα ανεβάσουν ή ποιες στιγμές θα μοιραστούν. Για μια ωραία φωτογραφία, για παράδειγμα, μπορεί να έχουν γίνει άλλες 15 λήψεις. Σκεφτείτε λίγο πόσο ωραία μπορεί να περνά κάποιος όταν είναι έξω με παρέα και σχολιάζει ή ανεβάζει σε κάποιο μέσο δικτύωσης λεπτομέρειες από αυτή την έξοδο; Δεν είναι όλα τέλεια, ούτε οι άνθρωποι τόσο τέλειοι όσο νομίζουμε. Επενδύστε σε στιγμές με ανθρώπους, ασχοληθείτε με δραστηριότητες, κάντε κάτι για τον εαυτό σας χωρίς να χρειάζεται να το «ανεβάσετε» κάπου για να έχει μεγαλύτερη αξία. Απενεργοποιήστε για κάποιες ώρες ή λεπτά τον υπολογιστή ή το κινητό σας και δείτε την πραγματική μας ζωή και όχι απλά τη ζωή μέσα από μια οθόνη» συνιστά η κ. Μήτσιου.

Παράλληλα συμβουλεύει να:

– Κάνετε μια συμφωνία με τον εαυτό σας ώστε κάθε μέρα, για κάποιο χρονικό διάστημα, να είστε εκτός διαδικτύου και δείτε την πρόοδο σας.
– Σε αυτό το συμφωνημένο χρονικό διάστημα βάλτε σε αθόρυβη λειτουργία το κινητό ή αναποδογυρίστέ το ώστε να μην βλέπετε την οθόνη που αποσπά την προσοχή σας.
– Διαβάστε κάποιο βιβλίο ή ακούστε μουσική.
– Σκεφτείτε νοερά μια εικόνα που σας ταξιδεύει και σας χαλαρώνει.
– Πάρτε τηλέφωνο σε κάποιον φίλο αντί να του στείλετε κάποιο mail.
– Επιβραβεύστε μετά τον εαυτό σας («μπράβο, πήγε καλά!»)
«Στα υπόγεια είναι η θέα, λέει ένα τραγούδι, και συμφωνώ, καθώς ακόμη και στο μπαλκόνι του σπιτιού μας μπορούμε να είμαστε με καλή παρέα, να ζούμε ωραίες στιγμές και να δημιουργούμε ωραίες αναμνήσεις, χωρίς να χρειάζεται να τις φωτογραφίσουμε για να τις ανεβάσουμε σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης για να δείξουμε ή να πείσουμε ότι περνάμε καλά» καταλήγει η κ. Μήτσιου.