Γνωστός στα πέρατα της οικουμένης για τα περίτεχνα διακοσμημένα «αυγά» του, τα οποία παρασκεύαζε για λογαριασμό της βασιλικής οικογένειας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ο χρυσοχόος Φαμπερζέ έμελλε να περάσει στην ιστορία της χρυσοχοΐας για τη δεινότητα και την αχαλίνωτη δημιουργικότητά του.
Γιος κοσμηματοπώλη, μπήκε από νωρίς στην περιπέτεια της φιλοτέχνησης κοσμημάτων, με τη δουλειά του να γνωρίζει δόξα και φήμη στους κύκλους της άρχουσας ευρωπαϊκής τάξης.
Την ώρα όμως που ευρωπαίοι και ρώσοι ευγενείς συνωστίζονταν στο κοσμηματοπωλείο του για μια του δημιουργία, η συλλογική ιστορία έμελλε να εμπλακεί στη δουλειά του και να φέρει τα πάνω-κάτω στην προσωπική του διαδρομή: η Οκτωβριανή Επανάσταση θα τον κάνει να κλείσει άρον-άρον το εργαστήριό του και να πεθάνει λίγο αργότερα στην εξορία.
Τα Πασχαλινά Αυγά του Φαμπερζέ όμως έμελλε να περάσουν στην Ιστορία ως τα απόλυτα σύμβολα της αριστοκρατικής πλουτοκρατίας, κοστίζοντας πλέον ασύλληπτα ποσά…
Πρώτα χρόνια
Ο Πέτερ Καρλ Φαμπερζέ, γεννημένος ως Καρλ Γκουστάβοβιτς, έρχεται στον κόσμο στις 30 Μαΐου 1846 στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, ως ο μεγαλύτερος από τους δύο γιους του γνωστού κοσμηματοπώλη Γκουστάβ Φαμπερζέ (γερμανο-γαλλικής καταγωγής) και της Σαρλότ (με ρίζες από τη Δανία). Ως πρωτότοκος, προοριζόταν να αναλάβει κάποια στιγμή την πατρική επιχείρηση, γι’ αυτό και μπήκε στα άδυτα του εργαστηρίου ήδη από πολύ νωρίς.
Ο νεαρός Φαμπερζέ ολοκλήρωσε τη γερμανική σχολή της Πετρούπολης και σε ηλικία 18 ετών τον στέλνει ο πατέρας του γυροβολιά στην Ευρώπη, για να μαθητεύσει δίπλα σε μεγάλα ονόματα της κοσμηματοποιίας. Κι έτσι σύντομα θα βρεθεί να περιδιαβαίνει την Ευρώπη και να μαθαίνει από πρώτο χέρι τη λεπτεπίλεπτη τέχνη δίπλα σε καταξιωμένους χρυσοχόους της Φρανκφούρτης, του Λονδίνου, των Παρισίων, αλλά και της Ιταλίας…
Αναλαμβάνοντας την οικογενειακή επιχείρηση
Το 1870, ο περιπετειώδης 25χρονος επιστρέφει στη Ρωσία για να αναλάβει πλέον το γνωστό κοσμηματοπωλείο του πατέρα του. Δύο χρόνια αργότερα, παντρεύεται την Augusta Julia Jacobs, με την οποία θα αποκτήσει τέσσερις γιους. Όλοι τους θα προσχωρούσαν αργότερα στη δυναστεία των χρυσοχόων και θα επέκτειναν τελικά κι άλλο τη φήμη του πατέρα τους.
Ήταν το 1872 όταν ο Φαμπερζέ άρχισε να ασχολείται με τα Χειμερινά Ανάκτορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, το περίφημο σήμερα Ερμιτάζ, εκεί δηλαδή όπου φυλάσσονταν όλοι οι θησαυροί του ρωσικού στέμματος. Ο κοσμηματοπώλης προσφέρθηκε να βοηθήσει στην οικονομική αποτίμηση αλλά και την καταγραφή των κειμηλίων του θρόνου, επιδιορθώνοντας ταυτοχρόνως τους ανεκτίμητους θησαυρούς που είχαν υποστεί φθορές.
Αφεντικό του εαυτού του και υπάλληλος ταυτοχρόνως της αυτοκρατορίας, ο κοσμηματοπώλης θα περάσει την επόμενη δεκαετία βοηθώντας στην αποκατάσταση των αντικών του ρωσικού θρόνου, παράγοντας συνάμα δικές του δημιουργίες από χρυσό και ασήμι στο εργαστήριό του. Το 1882 προσχώρησε στην επιχείρηση και ο μικρότερος αδερφός του, με τους δυο τους να συνεχίζουν την πατρική παράδοση των εκλεπτυσμένων και περίτεχνων κοσμημάτων, πάντα σε δικά τους σχέδια.
Κι έτσι οι έπαινοι έπεφταν τώρα βροχή, όπως και τα χρυσά μετάλλια στις εκθέσεις, και σύντομα η αριστοκρατία θα αναγόρευε τα αντικείμενα του Φαμπερζέ στα απόλυτα status symbol της άρχουσας τάξης. Κάτι που θα έφτανε τελικά στα αυτιά του τσάρου Αλέξανδρου Γ’, μεγάλου μαικήνα της τέχνης: η καριέρα του Φαμπερζέ ήταν έτοιμη να απογειωθεί!
Η περιπέτεια με τον τσάρο
Ο τσάρος ξεχώρισε αμέσως τις δημιουργίες του Φαμπερζέ από όλο τον ανταγωνισμό, αποκαλώντας τον «επανεφευρέτη της ρωσικής χρυσοχοΐας»! Ο ρώσος αυτοκράτορας ήταν πια ο μεγαλύτερος θαυμαστής της δουλειάς του, αλλά και ο καλύτερος πελάτης του φυσικά. Ήταν από τις παραινέσεις του ίδιου του τσάρου, αλλά και του διαδόχου Νικολάου Β’, που ο κοσμηματοποιός άρχισε να επεκτείνει την γκάμα των πολύτιμων προϊόντων του σε περίτεχνα δώρα, ώστε να βγαίνει ασπροπρόσωπος ο αυτοκράτορας στις εθιμοτυπικές υποχρεώσεις του.
Το όνομα του Φαμπερζέ συνδέθηκε έτσι με μοναδικά αριστουργήματα: από ταμπακιέρες και κολιέ μέχρι και όλων των λογιών τις μινιατούρες, που θα κατέληγαν τελικά στα σπουδαία πασχαλινά αυγά του.
Ήταν βέβαια το 1885 όταν ο κοσμηματοποιός θα έγραφε ιστορία, παρουσιάζοντας το πρώτο Πασχαλινό Αυγό Φαμπερζέ στην τσαρίνα Μαρία. Τέτοιος ήταν ο ενθουσιασμός της βασιλικής οικογένειας με τη νέα και φαντασμαγορική δημιουργία του χρυσοχόου που τον έχρισαν αμέσως κοσμηματοποιό της Αυτοκρατορικής Αυλής, έχοντας πια το αποκλειστικό προνόμιο να χρησιμοποιεί το έμβλημα του Αυτοκρατορικού Αετού στο λογότυπο της φίρμας του…
Τα Αυγά Φαμπερζέ
Τα Αυτοκρατορικά Αυγά του Φαμπερζέ, φιλοτεχνημένα με το μοναδικό άγγιγμα του χρυσοχόου, έγιναν έτσι το πλέον πολυαναμενόμενο γεγονός του ρωσικού Πάσχα για τη βασιλική οικογένεια. Μεταξύ 1885-1916, κάπου 54 τέτοια μοναδικά κομψοτεχνήματα παραγγέλθηκαν στον Φαμπερζέ από τους τσάρους Αλέξανδρο Γ’ και Νικόλαο Β’ ως δώρα για τις τσαρίνες Μαρία και Αλεξάνδρα, αντιστοίχως.
Καθένα από αυτά, μαζί με την αναπάντεχη έκπληξη που κρυβόταν στο εσωτερικό τους, ήταν ένα εξαίσιο δείγμα ρωσικής τέχνης, ένας νέος ορισμός εξεζητημένης κομψότητας, εφευρετικότητας και δεξιοτεχνίας. Περίπου 100 χρόνια αργότερα, τα αυγά του Φαμπερζέ θα έφταναν να αξίζουν πια εκατομμύρια ευρώ!
Τα αυγά απαθανάτιζαν συχνά κορυφαία γεγονότα της ρωσικής ιστορίας, αναπαριστώντας τη ζώσα καθημερινότητα. Κι έτσι αυγά φτιάχτηκαν για να τιμήσουν τη στέψη του Νικολάου Β’, την ολοκλήρωση του Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου, τη γέννηση του νέου πρίγκιπα, τη δυναστεία των Ρομανόφ, αλλά και άλλες επετείους των χρονικών της αχανούς και ένδοξης χώρας.
Αλλά και σε περιόδους πολέμου, τα αυγά ακολουθούσαν πια το νέο μοτίβο, φέροντας πάνω τους στρατιωτικές παραστάσεις, ακόμα και τον Ερυθρό Σταυρό τίμησε ο Φαμπερζέ στα πολυτελή κομψοτεχνήματά του. Πέρα λοιπόν από κοσμήματα της πλουτοκρατίας, ήταν ταυτοχρόνως και σύμβολα της ρωσικής κουλτούρας, αλλά και της ίδιας της ιστορίας φυσικά…
Ο Οίκος των Φαμπερζέ
Η φήμη του Φαμπερζέ είχε πια αγγίξει κορυφή στη Ρωσία, έμελλε όμως να επεκταθεί σύντομα και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το 1897, για παράδειγμα, διορίστηκε ως βασιλικός χρυσοχόος στις αυλές της Σουηδίας και της Νορβηγίας! Λίγα χρόνια αργότερα, το 1900, τρία από τα αυτοκρατορικά αυγά του εκτέθηκαν για πρώτη φορά εκτός Ρωσίας, στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού, κάνοντάς τον αυτομάτως γνωστό στα πέρατα της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Ο Φαμπερζέ ήταν, όπως το έλεγε εξάλλου και ο ίδιος, καλλιτέχνης κοσμηματοποιός, με τη δεξιοτεχνία του στον σχεδιασμό και την κατασκευή να βελτιώνεται συνεχώς. Ταυτοχρόνως, άφησε και σημαντικές συνεισφορές στον κλάδο, αναβιώνοντας το χρώμα στους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους, κάνοντας μόδα νέα υλικά (όπως τα ροζ διαμάντια), αλλά και εγκαινιάζοντας πρωτοφανείς τεχνικές στη χρυσοχοΐα! Και βέβαια ήταν και τα διακοσμητικά του μοτίβα, που δεν έμοιαζαν σε τίποτα με τα αντίστοιχα του ανταγωνισμού.
Και βέβαια, σε κάτι που δεν είναι και πολύ γνωστό, η μαγεία του Φαμπερζέ δεν ξεδιπλωνόταν μόνο σε πανάκριβα και αποκλειστικά διακοσμητικά αντικείμενα. Ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του 1880, τα εργαστήριά του παρήγαν πανέμορφα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, σαφώς περισσότερο προσιτά οικονομικά από τις τσαρικές υπερβολές. Κι έτσι πλέον κονδυλοφόροι, κορνίζες, επιτραπέζιοι αναπτήρες, τασάκια, ταμπακιέρες και ρολόγια έφεραν το χιλιοτραγουδισμένο λογότυπό του. Όσο για τον ίδιο τον Πέτερ, σχεδίαζε μανιασμένα, με την πλήρη συλλογή των σχεδίων του να ανέρχονται σε περισσότερα από 100.000 σκίτσα!
Ο Φαμπερζέ ήταν όμως και δαιμόνιος επιχειρηματίας. Μέχρι τη στροφή του αιώνα, το παραδοσιακό κοσμηματοπωλείο του πατέρα του είχε δώσει πια τη θέση του στον Οίκο των Φαμπερζέ, ένα επιβλητικό κτίριο που φιλοξενούσε στο γρανιτένιο εσωτερικό του περισσότερους από 500 σχεδιαστές και κατασκευαστές!
Και βέβαια ο τελευταίος όροφος του θεόρατου κτιρίου ήταν τα προσωπικά διαμερίσματα της δυναστείας των Φαμπερζέ. Σύντομα θα εμφανίζονταν και παραρτήματα της φίρμας του σε Μόσχα, Οδησσό και Κίεβο. Ο ίδιος είχε εξάλλου τη φήμη του ιδιαιτέρως γενναιόδωρου επιχειρηματία (και πράγματι ήταν, σύμφωνα με τις πηγές), με τις πολύ καλές αποδοχές και τις διευκολύνσεις που έκανε στους υπαλλήλους του να φέρνουν στρατιές από νέους κοσμηματοποιούς του εξωτερικού στην Αγία Πετρούπολη.
Κλεισμένος όμως καθώς ήταν στο εργαστήριό του και κυκλοφορώντας αποκλειστικά στους κύκλους της αριστοκρατίας, δεν είδε έγκαιρα τον κόσμο που κατέρρεε γύρω του. Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Φαμπερζέ παρέμεινε πιστός στον τσάρο και την πατρίδα του, μετατρέποντας μάλιστα το εργαστήριό του στη Μόσχα σε βιοτεχνία κατασκευής πολεμικού εξοπλισμού. Η Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν όμως προ των πυλών και τόσο η τύχη της βασιλικής οικογένειας όσο και του ίδιου του αυτοκρατορικού χρυσοχόου ήταν έτοιμες να αλλάξουν…
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και το τέλος
Ξεσπώντας λοιπόν η «κόκκινη» επανάσταση το φθινόπωρο του 1917, ο καλύτερος πελάτης του Φαμπερζέ υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τον θρόνο, πριν εκτελεστεί τελικά με την οικογένειά του το καλοκαίρι του 1918. Ο Φαμπερζέ έκλεισε από την πρώτη στιγμή τα καταστήματά του, καθώς τόσο τα δημιουργήματα όσο και ο ίδιος ήταν πια στόχος του νέου καθεστώτος.
Κι έτσι εγκατέλειψε άρον-άρον τη γενέτειρά του και το ίδιο έκαναν και οι 500 και πλέον εργαζόμενοί του. Αφού πέρασε από τη Γερμανία, εγκαταστάθηκε στην Ελβετία τον Ιούνιο του 1920. Εντελώς απογοητευμένος από την αναπάντεχη τροπή που είχε πάρει η Ρωσία, η τσαρική οικογένεια αλλά και ο δικός του οίκος, ήταν πια απαρηγόρητος. Κι έτσι, χωρίς όρεξη για δημιουργία και κοινωνικές συναναστροφές, έφυγε από τη ζωή στις 24 Σεπτεμβρίου 1920, σε ηλικία 74 ετών, στη Λοζάνη της Ελβετίας. Ήταν πράγματι το τέλος μια χρυσής εποχής…
Η νεοσύστατη Σοβιετική Ένωση, ψάχνοντας επειγόντως κονδύλια για να ξαναχτίσει τη χώρα, έβαλε στο χέρι τους αυτοκρατορικούς θησαυρούς του Ερμιτάζ, τους οποίους έλιωσε, αν και λυπήθηκε αναπάντεχα τις δημιουργίες του Φαμπερζέ! Κι έτσι στις αρχές του 1930, 14 από τα πασχαλινά αυγά του λαμπρού κοσμηματοποιού πουλήθηκαν σε ζάμπλουτους ευρωπαίους και αμερικανούς πολίτες.
Μετά τον θάνατο του ιδρυτή του Οίκου των Φαμπερζέ, δύο από τους γιους του προσπάθησαν να αναβιώσουν την πατρική κληρονομιά στο Παρίσι (1924). Οι δημιουργίες τους όμως δεν διέθεταν τίποτα από την αίγλη, την κομψότητα και τη δεξιοτεχνία του πατέρα τους…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
