Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού: Τι πρέπει να κάνω αν το παιδί μου είναι θύτης ή θύμα

Ο σχολικός εκφοβισμός και τα περιστατικά βίας με δράστες και θύματα ανήλικους έχουν εξελιχθεί σε μάστιγα της εποχής που ταλανίζει τις σχολικές κοινότητες διεθνώς. Και στην Ελλάδα, οι υποθέσεις διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ γονείς και καθηγητές αναζητούν τρόπους αντίδρασης στο φαινόμενο που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στις ζωές των παιδιών.

Επίσημα ο όρος bullying αφορά σε κάθε εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολικού πλαισίου.

Η χρόνια θυματοποίηση συνδέεται με ψυχολογικά προβλήματα, όπως η υπερβολική συστολή, η μοναξιά, το άγχος και η κατάθλιψη. Το παιδί που θυματοποιείται συχνά παρουσιάζει άρνηση συνέχισης της φοίτησης στο σχολείο.

Η 6η Μαρτίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Σχολικού Εκφοβισμού με σκοπό την ενημέρωση και δράση απέναντι στα περιστατικά συστηματικής και επαναλαμβανόμενης βίας, η οποία έχει πολλές μορφές: σωματική, λεκτική, ψυχολογική, κοινωνική και διαδικτυακή.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα παιδιά-θύτες συνοδεύονται συνήθως και από άλλα παιδιά, τα οποία απολαμβάνουν και επιδοκιμάζουν την επιθετική δράση και τη βίαιη συμπεριφορά τους. Στην πραγματικότητα, συνεργούν με την απαθή στάση και την παρουσία τους στα όσα συμβαίνουν σε βάρος των συμμαθητών τους.

Τα αίτια

• Αναπαραγωγή ενδοοικογενειακής βίας
• Ανάγκη για κυριαρχία και επιβολή της εξουσίας σε άλλους
• Ανάγκη προσοχής, θέλουν να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς, αλλά προκαλούν τον φόβο
• Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας και ενίσχυση επιθετικής συμπεριφοράς
• Αρνητική επίδραση από ΜΜΕ και παιχνίδια

Τι πρέπει να κάνω εάν το παιδί μου είναι θύτης

Καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου παίζει η οικογένεια. Οι γονείς είναι υπεύθυνοι να μαθαίνουν στα παιδιά τους τη διαφορετικότητα, την ισότητα και τον σεβασμό προς όλους.
Χρειάζεται να έχετε θάρρος και να αποδεχτείτε πως το παιδί σας μπορεί να έχει πρόβλημα επιθετικής συμπεριφοράς.

Συνήθως πολλοί κλείνουν τα μάτια ή εκλαμβάνουν τα επεισόδια ως φυσιολογικά («τα παιδιά τσακώνονται», «συμβαίνουν αυτά», «ένα μικρό πείραγμα ήταν» κ.λπ.). Λάβετε σοβαρά υπόψη τα όσα συμβαίνουν. Αυτό που εσάς μπορεί να σας φαίνεται φυσικό για να δικαιολογήσετε το παιδί σας, μπορεί να βλάπτει πολύ σοβαρά τα υπόλοιπα παιδιά. Και τελικά θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις και στο δικό σας παιδί.

Η επικοινωνία είναι το κλειδί. Μιλάτε ανοιχτά και συχνά στο παιδί σας. Μάθετε γιατί είναι επιθετικό. Ρωτήστε για τα συναισθήματά του. Μπορεί να νιώθει θλίψη, θυμό, μοναξιά ή ανασφάλεια και πολλές φορές σημαντικές αλλαγές στο σπίτι ή στο σχολείο μπορεί να προκαλέσουν αυτά τα συναισθήματα. Δημιουργήσετε ένα ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας με το παιδί σας σχετικά με την καθημερινή του ζωή.

Αναρωτηθείτε με ειλικρίνεια εάν το παιδί αναπαράγει συμπεριφορές που βιώνει στο σπίτι. Συχνά τα παιδιά που εκφοβίζουν υφίστανται τα ίδια κακομεταχείριση.

Γίνετε πρότυπο. Τα παιδιά βλέπουν τους γονείς ως παραδείγματα για το πώς να συμπεριφέρονται.

Διδάξτε του την ενσυναίσθηση. Μιλήστε στο παιδί σας για το πώς αισθάνεται το ίδιο όταν δέχεται εκφοβισμό και εκπαιδεύστε το σχετικά με τον εκφοβισμό.

Διερευνήστε την αυτοεκτίμησή του. Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν καλύτερα με τον εαυτό τους.

Μιλήστε και ενημερωθείτε από τον δάσκαλο ή τον καθηγητή για τα προβλήματα που μπορεί να έχει στο σχολείο. Συνεργαστείτε με τους εκπαιδευτές.

Ζητήστε συμβουλές από ειδικούς για το πώς εσείς και το παιδί σας μπορείτε να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα.

Πώς θα καταλάβω ότι το παιδί μου μπορεί να είναι θύμα

Και στην πλευρά του θύματος, το πιο κρίσιμο μέρος είναι η επικοινωνία. Είναι σημαντικό να έχετε ανοιχτή επικοινωνία, έτσι ώστε τα παιδιά σας να αισθάνονται άνετα να σας πουν τι συμβαίνει στη ζωή τους. Εκπαιδεύστε το παιδί στο ζήτημα του εκφοβισμού, ώστε να μπορέσει να σας μιλήσει εάν το βιώσει.

Παρακολουθήστε τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού σας. Ορισμένα παιδιά μπορεί να μην εκφράζουν τις ανησυχίες τους προφορικά. Τα σημάδια που πρέπει να προσέξετε:

• Φυσικά σημάδια όπως ανεξήγητοι μώλωπες, γρατσουνιές και γενικά χτυπήματα
• Φοβάται να πηγαίνει στο σχολείο ή αντιδρά στο να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις
• Έχει μια περίεργη ανησυχία ή νευρικότητα ή απομόνωση
• Δεν έχει φίλους εντός ή εκτός σχολείου
• Απομακρύνεται ξαφνικά από φίλους ή αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές
• Εξαφανίζονται ή καταστρέφονται ρούχα, ηλεκτρονικά αντικείμενα ή άλλα προσωπικά αντικείμενα
• Δέχεστε ειδοποιήσεις από το σχολείο πως θέλει να γυρίσει στο σπίτι
• Επιθυμεί να μένει περισσότερο κοντά σε ενήλικες
• Δεν κοιμάται καλά και μπορεί να έχει εφιάλτες
• Κάνει παράπονα για πονοκεφάλους, στομαχόπονους ή άλλες σωματικές παθήσεις
• Είναι συχνά στενοχωρημένο (χωρίς λογική εξήγηση)
• Γίνεται ασυνήθιστα μυστικοπαθής
• Εμφανίζει μια ξαφνική επιθετικότητα και ξεσπάσματα θυμού

Τι πρέπει να κάνω εάν το παιδί μου αντιμετωπίζει εκφοβισμό

Η αυτοπεποίθηση είναι η καλύτερη ασπίδα κατά του εκφοβισμού. Ενισχύστε την. Ένα παιδί που αισθάνεται καλά με τον εαυτό του θα γίνει πιο δύσκολα θύμα εκφοβισμού. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι προστατευμένα, αλλά και να κατανοήσουν το κίνητρο του θύτη: Για να νιώσει αυτός πιο ισχυρός προσπαθεί να κάνει τους υπόλοιπους να αισθάνονται πιο μικροί και αδύναμοι.

Οι δράστες του εκφοβισμού το πιο πιθανό είναι πως υπήρξαν προηγουμένως θύματα και έχουν χάσει τη δική τους αξία, την οποία προσπαθούν τώρα να πάρουν από τους υπόλοιπους.

Ακούστε το παιδί σας ανοιχτά και ήρεμα. Αρχικά βεβαιωθείτε πως κατανοεί ότι δεν είναι δική του ευθύνη, καθησυχάστε το και υποστηρίξτε το. Επικροτήστε το γεγονός πως σας μίλησε και με τη σειρά σας μιλήστε στον δάσκαλο ή το σχολείο. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσετε μόνοι σας τον εκφοβισμό. Υπάρχουν αρχές και υπηρεσίες στις οποίες μπορείτε να απευθυνθείτε.

Σε κάθε περίπτωση είναι εξαιρετικά κρίσιμη η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού γονέα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του εκφοβισμού. Βεβαιωθείτε ότι ξέρουν ότι μπορούν να σας μιλήσουν ανά πάσα στιγμή και διαβεβαιώστε τα ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα.