Η ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι η επέμβαση με την οποία αντικαθίστανται οι φθαρμένες αρθρικές επιφάνειες που ανεπαρκούν να εκτελέσουν την λειτουργία της κίνησης της άρθρωσης, με μεταλλικά εμφυτεύματα που έχουν την ικανότητα να «ανακατασκευάσουν» την άρθρωση και να επαναφέρουν την κινητικότητα.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο ορθοπαιδικός Χειρουργός Δρ Δημήτριος Λύρας, συνιδρυτής της NSO Clinic και Διευθυντής του Ορθοπαιδικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General, απαντά στα κυριότερα ερωτήματα γύρω από την αρθροπλαστική γόνατος και μας παρουσιάζει τα πλεονεκτήματά της. Ο κος Λύρας είναι εξειδικευμένος στις αρθροπλαστικές των μεγάλων αρθρώσεων, με επικέντρωση στις σύγχρονες τεχνικές.
Κύριε Λύρα, ποιες είναι οι πιο κοινές ενδείξεις για να υποβληθεί κανείς σε επέμβαση αρθροπλαστικής γόνατος και με ποια κριτήρια αξιολογούνται οι ασθενείς ως προς την καταλληλότητά τους για την επέμβαση;
Η αιτία για να υποβληθεί κάποιος ασθενής σε ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι η κάθε είδους αρθρίτιδα του γόνατος, δηλαδή η κατάσταση εκείνη στην οποία έχει υποστεί φθορά ο χόνδρος της άρθρωσης.
Οι κλινικές τώρα ενδείξεις για μία τέτοιου είδους επέμβαση, είναι ο πόνος και η έκπτωση της ποιότητας ζωής. Στα αρχικά στάδια, η αρθρίτιδα εμφανίζει κρίσεις με πόνο και με τη μορφή των εξάρσεων και των υφέσεων. Με την πάροδο του χρόνου οι κρίσεις γίνονται πιο συχνές και τα συμπτώματα πιο κυρίαρχα. Όταν ο ασθενής φτάσει στο σημείο να πονάει αρκετά συχνά και να δυσκολεύεται στην καθημερινότητά του, θεωρούμε ότι ήρθε η στιγμή να αναζητήσει μία μόνιμη λύση που δεν είναι άλλη από την ολική αρθροπλαστική.
Υπό συνθήκες όλοι οι ασθενείς είναι κατάλληλοι για τη συγκεκριμένη επέμβαση. Παρ’ όλα αυτά, οι επιβαρυμένοι στην υγεία τους ασθενείς με πολλαπλά συνοδά προβλήματα (όπως διαβήτη, καρδιολογικές παθήσεις κ.λπ.), οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς και οι υπέρβαροι, θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τον αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών σε σχέση με τους υπόλοιπους ασθενείς.
Μπορείτε να μας παρουσιάσετε τις βασικές εξελίξεις και καινοτομίες των τελευταίων ετών σε ό,τι αφορά την αρθροπλαστική γόνατος;
Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις σε τρεις κυρίως τομείς της εν λόγω επέμβασης.
Ο πρώτος τομέας αφορά στην εξέλιξη και το σχεδιασμό των εμφυτευμάτων. Οι προθέσεις είναι πλέον πιο ανατομικές, με μεγαλύτερο εύρος μεγεθών και καλύτερη προσομοίωση όσον αφορά στην κινηματική της άρθρωσης. Με άλλα λόγια, τα εμφυτεύματα σήμερα «ταιριάζουν» καλύτερα στην άρθρωση, προσδίδουν μεγαλύτερο εύρος κίνησης και έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, κυρίως λόγω του νέου τρόπου επεξεργασίας και κατασκευής του πολυαιθυλενίου.
Ο δεύτερος τομέας αφορά στην προσπέλαση, στο «δρόμο», δηλαδή, που ακολουθεί ο χειρουργός για να φτάσει από το δέρμα στο εσωτερικό της άρθρωσης και να μπορέσει να τοποθετήσει τα εμφυτεύματα. Οι σύγχρονες τεχνικές είναι πιο ατραυματικές και μας επιτρέπουν να φτάσουμε στην άρθρωση χωρίς να τραυματίζουμε μύες και τένοντες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο και γρηγορότερη αποκατάσταση.
Ο τρίτος τομέας αφορά στην ανάπτυξη τεχνολογιών, οι οποίες υποβοηθούν το χειρουργό στο να τοποθετήσει τα εμφυτεύματα σεβόμενος τους άξονες, τις γωνίες και γενικότερα την ανατομία του ασθενή. Οι τεχνολογίες αυτές μας επιτρέπουν να προσφέρουμε στους πάσχοντες μία εξατομικευμένη θεραπεία.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της αρθροπλαστικής γόνατος ελάχιστης επεμβατικότητας, ιδιαίτερα ως προς τον πόνο, το χρόνο ανάρρωσης και την αποκατάσταση της κινητικότητας των ασθενών;
Οι σύγχρονες προσπελάσεις είναι ατραυματικές και επιτρέπουν στο χειρουργό να προσεγγίζει την άρθρωση χωρίς να τραυματίζει μύες και τένοντες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολύ λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο σε σχέση με τις παλιές προσπελάσεις, άμεση κινητοποίηση του ασθενή και γρήγορη ανεξαρτητοποίησή του από τα βοηθήματα. Επειδή δεν τραυματίζουμε τα μαλακά μόρια, δεν περιμένουμε επούλωση αυτών και οι οδηγίες μας προς τους ασθενείς είναι να «ξεφορτωθούν» τα βοηθήματα («Π» ή πατερίτσες) όταν αυτοί νιώσουν σιγουριά. Μέσα σε λίγες ημέρες, οι περισσότεροι ασθενείς είναι ικανοί να βαδίζουν ανεξάρτητα. Με άλλα λόγια, οι τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας προσφέρουν λιγότερο μετεγχειρητικό πόνο, μικρή παραμονή στο νοσοκομείο, άμεση κινητοποίηση και ταχύτατη επάνοδο στις καθημερινές δραστηριότητες.
Είναι γεγονός, όπως μας εξηγείτε, ότι οι τεχνικές και τα υλικά των εμφυτευμάτων για μια αρθροπλαστική γόνατος έχουν εξελιχθεί σημαντικά. Πώς συμβάλλουν οι νέες αυτές εξελίξεις σε μια πιο εξατομικευμένη, όπως αναφέρετε, προσέγγιση στη φροντίδα των ασθενών;
Η άρθρωση του γόνατος είναι πολύπλοκη στην κινηματική της και την ανατομία της. Κατά την τοποθέτηση μίας πρόθεσης, ο χειρουργός πρέπει να σεβαστεί αυτήν την ανατομία και συγκεκριμένα του άξονες του σκέλους, καθώς και κάποιες γωνίες. Στο παρελθόν τα εμφυτεύματα τοποθετούνταν στον ασθενή βάσει του μέσου όρου της ανθρώπινης ανατομίας. Επειδή, όμως, σε κάθε δείγμα από το οποίο προκύπτει ένας μέσος όρος υπάρχουν αρκετές διακυμάνσεις, ήταν αρκετά συχνό και σε ποσοστό έως 20-25%, η ανατομία του ασθενούς να διέφερε σημαντικά από το μέσο όρο, με αποτέλεσμα η προκαθορισμένη τοποθέτηση των εμφυτευμάτων να μην ήταν σωστή. Σήμερα έχουμε στα χέρια μας τεχνολογίες, όπως είναι η ρομποτική χειρουργική, η πλοήγηση και οι τεχνικές με εξατομικευμένα για τον ασθενή εργαλεία, οι οποίες μας επιτρέπουν να τοποθετήσουμε τα εμφυτεύματα με βάση την ανατομία του κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Αυτή η εξατομίκευση μας προσφέρει καλύτερο κλινικό αποτέλεσμα, μεγαλύτερο εύρος κίνησης και αυξημένη διάρκεια ζωής των εμφυτευμάτων.
Η μετεγχειρητική ανάρρωση παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της αρθροπλαστικής γόνατος. Τι προτείνετε εσείς από την πλευρά σας στους ασθενείς που υποβάλλονται στην εν λόγω επέμβαση; Είναι απαραίτητη η φυσικοθεραπεία για την αποκατάστασή τους; Υπάρχουν πιθανές επιπλοκές;
Η συμβολή του μυϊκού συστήματος στην καλή λειτουργία μίας άρθρωσης είναι τεράστια. Οι ασθενείς που πάσχουν από αρθρίτιδα υποφέρουν από χρόνιο πόνο. Όταν υπάρχει πόνος, οι μύες αντανακλαστικά δε δουλεύουν επαρκώς, με αποτέλεσμα να ατροφούν. Η ατροφία αυτή έχει άμεση και αρνητική επίπτωση στη μετεγχειρητική αποκατάσταση. Είναι, λοιπόν, πολύ υποβοηθητικό εάν ο ασθενής ακολουθήσει προ χειρουργείου ένα πρόγραμμα μυϊκής ενδυνάμωσης των μυών του γόνατος. Η ενδυνάμωση αυτή πρέπει να συνεχιστεί και μετά την επέμβαση και είναι κάτι που ο ασθενής μπορεί να το κάνει μόνος του.
Πέραν της αποκατάστασης της μυϊκής ατροφίας, εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει και το εύρος κίνησης της άρθρωσης. Παλαιότερα λέγαμε ότι είμαστε ευχαριστημένοι αν ο ασθενής επιτύχει 90 μοίρες κάμψη στον ένα μήνα μετά την επέμβαση. Σήμερα, η εξέλιξη των εμφυτευμάτων και των χειρουργικών τεχνικών μας επιτρέπει την επίτευξη ικανοποιητικής κάμψης και έκτασης από τις πρώτες κιόλας 1-2 εβδομάδες μετεγχειρητικά.
Για να απαντήσω, λοιπόν, και στην ερώτηση περί ανάγκης φυσικοθεραπείας, αν ο ασθενής είναι επιμελής ως προς τη μυϊκή ενδυνάμωση και διαπιστώσουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα ικανοποιητικό εύρος κίνησης, ίσως και να μη χρειαστεί φυσικοθεραπεία. Αν, όμως, ο ασθενής δεν ακολουθεί τις οδηγίες, το εύρος κίνησης δεν είναι ικανοποιητικό, υπάρχει φόβος και γενικότερα η ψυχολογία του ασθενή είναι τέτοια που να απαιτεί μία πιο στενή παρακολούθηση και καθοδήγηση, τότε θα χρειαστεί να κάνει και φυσικοθεραπεία.
Τέλος, όσον αφορά στις επιπλοκές, όπως και κάθε επέμβαση, έτσι και η ολική αρθροπλαστική του γόνατος έχει δυνητικούς κινδύνους. Αυτοί είναι η βλάβη αγγείων και νεύρων, η λοίμωξη, το κάταγμα, η κακή τοποθέτηση των εμφυτευμάτων, η δυσκαμψία και η θρόμβωση. Το ποσοστό των επιπλοκών αυτών είναι 1-2%, από τα πιο χαμηλά ποσοστά επιπλοκών στο σύνολο των χειρουργικών επεμβάσεων όλων των ειδικοτήτων. Και γενικότερα, όσο πιο γρήγορα κινητοποιηθεί ο ασθενής και όσο πιο γρήγορα επανέλθει στις καθημερινές του δραστηριότητες, τόσο μικρότερα θα είναι και τα ποσοστά των επιπλοκών.
Δημήτρης Ν. Λύρας, MD, MSc, PhD
Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Συνιδρυτής της Neuro-Spine & Orthopedic Clinic, Διευθυντής του Ορθοπεδικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General.
NSO – Neuro-Spine & Orthopedic Clinic
Metropolitan General
Λεωφ. Μεσογείων 264, Χολαργός, 155 62
Τ.: 216 004 6943 Κ.: 6982 446 357, 6946 541 732
Ιατρείο Αθηνών
Σισίνη 5, Ιλίσια, 115 28
Τ.: 216 004 6943 Κ.: 6982 446 357, 6946 541 732
