Τα θεσμικά εργαλεία και τους μηχανισμούς που δημιούργησε η ΕΕ για να διασφαλίσει τα δικαιώματα των ερευνητών και να διευκολύνει τις συνθήκες παραμονής και μετακίνησής τους, παρουσιάστηκαν σήμερα σε εκδήλωση στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο, με αφορμή τον εορτασμό των 10 χρόνων λειτουργίας του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Euraxess, το οποίο για τον ίδιο σκοπό πραγματοποιεί επισκέψεις σε συνολικά 29 πόλεις σε 22 χώρες της Ευρώπης, κάνοντας σήμερα μία… στάση στη Θεσσαλονίκη (Euraxess roadshow).
Από το 2000, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ασχολήθηκε πολύ συγκεκριμένα με την ανάπτυξη της σταδιοδρομίας των ερευνητών και της καινοτομίας, καθώς διαπίστωσε ότι αποτελούν κλειδί για την ανάπτυξη της οικονομίας της. Προς αυτή την κατεύθυνση, νομοθέτησε και παρήγαγε θεσμικά εργαλεία, όπως η Ευρωπαϊκή Χάρτα για τους Ερευνητές και ο Κώδικας Δεοντολογίας για την Πρόσληψη των Ερευνητών, τα οποία πραγματεύονται τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργοδοτών και ερευνητών, αλλά και τον κώδικα επαγγελματικής ηθικής, που έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο πρόσληψης, αξιολόγησης και εξέλιξης των ερευνητών. Απώτερος στόχος: να αποτελέσει η Ευρώπη μία ανοιχτή και ευνοϊκή αγορά εργασίας για τους ερευνητές, και συνεπώς για το κοινωνικό σύνολο, να σταματήσει η “διαρροή εγκεφάλων” εκτός Ευρώπης και να προσελκυστούν ερευνητές από τρίτες χώρες. Στόχος για το 2020 είναι, μεταξύ άλλων, να προκύψουν 700.000 νέοι ερευνητές εντός της ΕΕ, και να καλυφθούν περίπου τα δύο τρίτα των χρημάτων για την έρευνα από τον ιδιωτικό τομέα.
Εκπρόσωποι αρμόδιων φορέων και μελών του Euraxess, κατέθεσαν τις απόψεις και εμπειρίες τους γύρω από την κινητικότητα των ερευνητών, και κυρίως επεσήμαναν την ανάγκη ανάπτυξης από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα μίας στρατηγικής ανθρωπίνων πόρων (ερευνητών) από την οποία θα λάβουν από την ΕΕ το ειδικό σήμα (logo – label) διαπίστευσης, δηλαδή την διάκριση ότι σέβονται τις αρχές της Χάρτας και του Κώδικα, και ότι εκπονούν σοβαρή πολιτική γύρω από την ανάπτυξη της καριέρας και την εξέλιξη των ερευνητών τους.
«Θέλοντας να αναπτύξει ευνοϊκότερες συνθήκες για την σταδιοδρομία των ερευνητών, η Ευρώπη δημιούργησε την πρωτοβουλία Euraxess με τέσσερις πυλώνες: ένα δίκτυο που στηρίζει την κινητικότητα, μία δικτυακή πύλη που δημοσιεύει νέες θέσεις εργασίας για ερευνητές, την Χάρτα και τον Κώδικα για τα εργασιακά δικαιώματα των ερευνητών (euraxess rights), και το euraxess link, που αφορά τη δημιουργία δεσμών με Ευρωπαίους ερευνητές που ζουν σε τρίτες χώρες, έτσι ώστε στο μέλλον να επιστρέψουν στην Ευρώπη» εξήγησε ο Δ.Σανόπουλος, Συντονιστής του ελληνικού δικτύου Euraxess του ΕΚΕΤΑ.
Σήμερα, στην Ελλάδα μόλις 15 φορείς έχουν υπογράψει την Χάρτα και τον Κώδικα Δεοντολογίας των Ερευνητών (ΔΙΠΑΕ, ΑΠΘ, Θεσσαλίας, Ιωαννίνων, Πατρών, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ιδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη κ.α.), ωστόσο, το λογότυπο διαπίστευσης από την ΕΕ (label) έχουν μόνο δύο φορείς: το ΕΚΕΤΑ και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Άλλα πανεπιστήμια όπως το Μετσόβειο, το Καποδιστριακό, το Ιόνιο και το Αιγαίου δεν έχουν καν υπογράψει την Χάρτα. «Πρόκειται για μία χρονοβόρα διαδικασία, που απαιτεί εσωτερική έρευνα και αξιολόγηση με ερωτηματολόγια και άλλες διαδικασίες, που επιτρέπει να γνωρίζεις τα κενά και τις αδυναμίες σου και να διαμορφώσεις ένα σχέδιο βελτίωσης, ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης των ανθρωπίνων πόρων σου. Όταν ολοκληρώσεις την ανάλυση υποβάλλεις σχετικό έγγραφο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και παίρνεις την διαπίστευση ότι είσαι φορέας που σέβεται αυτές τις αρχές και τηρείς συγκεκριμένη στρατηγική. Η διαπίστευση αυτή, επίσης γίνεται γνωστή στους υπόλοιπους φορείς ερευνών στην ΕΕ και σε καθιστά περισσότερο ανταγωνιστικό σε ό,τι αφορά την διεκδίκηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ευνοεί την αριστεία και την διαφάνεια» πρόσθεσε ο κ.Σανόπουλος.
Σύμφωνα με την εμπειρογνώμονα – νομικό, Λ. Σιγάλα, πέρα από την Χάρτα και τον Κώδικα για τους ερευνητές, αυτή τη στιγμή προωθείται ένα σχέδιο οδηγίας που αφορά τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα των ερευνητών για την συμπληρωματική τους ασφάλεια (εξαιτίας των μετακινήσεών τους σε άλλες χώρες). Επίσης, αναμένεται να εκδώσει μία οδηγία και δύο συστάσεις για τους μετακινούμενους ερευνητές από τις τρίτες χώρες, ώστε να διευκολύνει την έκδοση αδειών παραμονής και εργασίας τους για όσο διάστημα διαρκεί η απασχόλησή τους σε κάθε χώρα μέλος. «Νέος ορίζοντας της ΕΕ είναι το Horizon 2020, που έχει στόχο να κρατήσει τους ερευνητές στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και να μπορέσει να φέρει ερευνητές από τρίτες χώρες» είπε η κ.Σιγάλα. και τόνισε ότι η στρατηγική ανθρωπίνων πόρων είναι ένα εργαλείο που πρέπει να υιοθετήσει η αρχή κάθε πανεπιστημίου και ερευνητικού κέντρου, προκειμένου να λάβει το διακριτικό σήμα της διαπίστευσης.
Η υπεύθυνη διεύθυνσης σχεδιασμού και προγραμματισμού του πανεπιστημίου Κρήτης Ε. Μιχελιδάκη, του μόνου ΑΕΙ που διαθέτει την διαπίστευση στρατηγικής ανθρωπίνων πόρων, εξήγησε ότι η διαδικασία αυτή είναι δεσμευτική ως προς τις αρχές δεοντολογίας σε θέματα πρόσληψης προσωπικού και διαφάνειας, δεοντολογίας της έρευνας κ.α.
«Το πανεπιστήμιο που ενδιαφέρεται καλείται να κάνει μία εσωτερική αξιολόγηση για να δει ποιες αρχές τηρεί και τι πρέπει να κάνει για να βελτιωθεί. Το πανεπιστήμιο Κρήτης προέβη σε αυτή την αξιολόγηση και τα οφέλη μέχρι στιγμής είναι η απόκτηση στόχων, αυτογνωσίας και αυτοπεποίθησης, η διαφάνεια και η εξωστρέφεια προς τον ευρωπαϊκό χώρο» είπε και πρόσθεσε ότι η εθνική νομοθεσία και το θεσμικό πλαίσιο είναι περιοριστικά στην υποδοχή ξένων ερευνητών στα ελληνικά πανεπιστήμια με τους όρους που προβλέπει η Χάρτα και ο Κώδικας.
