Μια νέα ανακάλυψη αλλάζει τα δεδομένα στο οικογενειακό δέντρο των ζώων και συγκεκριμένα στη βαθύτερη ρίζα του.

Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες πίστευαν ότι το δέντρο ξεκίναγε από ένα σπόγγο, που αποτελούσε τον αρχαιότερο πρόγονο όλων των ζώων και του ανθρώπου. Όπως όμως φαίνεται τη θέση του παίρνει ένα… «ζελέ» και συγκεκριμένα ένα ζελατινώδες πλάσμα της θάλασσας, που ανήκει στα λεγόμενα κτενοφόρα.

Οι επιστήμονες δεν έχουν σαφή εικόνα για τα πρώτα ζώα, που άρχισαν να «τραβούν το δρόμο» τους, από ένα κοινό πρόγονο, πριν από περίπου 650 εκατ. χρόνια. Οι γενετιστές μέχρι σήμερα είχαν διαβάσει το πλήρες γονιδίωμα όλων των άλλων πανάρχαιων οικογενειών (σπόγγων, ασπόνδυλων πλακόζωων, μεδουσών κ.α.), εκτός από τα κτενοφόρα, κάτι που έγινε μόλις τώρα. Η νέα έρευνα, που πέτυχε την πρώτη γενετική ανάλυση ενός τέτοιου ζελατινώδους πλάσματος, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό αποτέλεσε το πρώτο «κλαδί» των ζώων.

Επικεφαλής της επίμαχης έρευνας ήταν μάλιστα ο ελληνικής καταγωγής ερευνητής του Εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας του Ανθρωπίνου Γονιδιώματος των ΗΠΑ, Ανδρέα Βαξεβάνη. Μαζί με την ομάδα του αποκωδικοποίησαν το γονιδίωμα ενός τέτοιου ζώου, με την κοινή ονομασία «θαλάσσια καρυδιά», που ζει στα παράκτια ύδατα του δυτικού Ατλαντικού Ωκεανού και έχει περισσότερα από 16.000 γονίδια.

Η ανάλυση έδειξε ότι οι μέδουσες και τα κτενοφόρα, αν και ζελατινοειδή και τα δύο, έχουν αρκετά περισσότερες διαφορές από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες. Κυρίως όμως προέκυψε το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει ή τουλάχιστον δεν έχει βρεθεί ως τώρα, αρχαιότερος πρόγονος στο ζωικό βασίλειο, με συνέπεια τα ζελεδένια κτενοφόρα να «εκθρονίζουν» πλέον τους σπόγγους από αυτή τη θέση.

Με το πέρασμα του χρόνου, τα κτενοφόρα έδωσαν τη θέση τους σε άλλα πρωτόγονα ζώα, ώσπου φθάσαμε στους ανθρώπους. «Η απόκτηση δεδομένων για το γονιδίωμα των κτενοφόρων είναι ζωτική από την άποψη της συγκριτικής γενωμικής, καθώς μας επιτρέπει να καθορίσουμε ποια φυσικά και δομικά χαρακτηριστικά είχαν αυτά τα ζώα στο ξεκίνημά τους», δήλωσε ο Βαξεβάνης. «Επίσης αυτά τα δεδομένα μας παρέχουν ένα πολύτιμο “παράθυρο” για να προσδιορίσουμε τη σειρά των εξελικτικών γεγονότων που οδήγησαν στην απίστευτη ποικιλομορφία, την οποία βλέπουμε πια στο ζωικό βασίλειο».

Είναι αξιοσημείωτο ότι τα κτενοφόρα, αν και αρχαιότερα, διαθέτουν πολύπλοκα κύτταρα, όπως μυικά, καθώς και μια απλή μορφή νευρικού συστήματος, κάτι που δεν συμβαίνει με τους σπόγγους. Οι τελευταίοι έχουν όμως νευρικά γονίδια, πράγμα που σημαίνει ότι μάλλον κάποτε είχαν την ικανότητα ενός νευρικού συστήματος, αλλά ίσως την έχασαν στην εξελικτική πορεία τους. Αυτό όμως ανατρέπει ένα από τα βασικά δόγματα της εξελικτικής βιολογίας, ότι τα ζώα ξεκίνησαν πολύ απλά και έγιναν πιο πολύπλοκα σταδιακά, χωρίς να χάνουν στην πορεία τα πιο προωθημένα εξελικτικά χαρακτηριστικά που είχαν ήδη αποκτήσει.

Καθώς πάντως δεν έχουν ακόμα πειστεί όλοι οι επιστήμονες για τη νέα ανακάλυψη, θα χρειαστούν και άλλες γενετικές αναλύσεις για να επιβεβαιώσουν ότι όντως οι «ζελέδες» είναι αρχαιότεροι από τα σφουγγάρια!